Kosher Belgesi Nedir?
Üretilen gıda maddelerinin Musevi inanış esalarına uygun şekilde hazırlandığını kanıtlayan belgeye Kosher Belgesi denmektedir. Bu belge dini kurallar yanında gıda maddelerinin kaliteli, insan sağlığına uygun ve güvenilir olduğunu da göstermektedir. Özellikle İsrail’e gönderilecek gıda maddelerinin Kosher Belgesi’ne sahip olması gerekmektedir. Kosher ifadesi kelime olarak İbranice dilinde uygun ve tam anlamına gelmektedir. Dilimizde Sefarad Yahudileri Kaşer şeklinde, Aşkenaz Yahudileri ise Koşer şeklinde telafuz etmektedir. Kosher Belgesi Müsümanlar tarafından aranan helal belgesi ile birçok noktada benzerlik göstermektedir.
Dünyada ortalama 14 milyon civarında Yahudi olduğu ve bunların yaklaşık yüzde 40’ının İsrail’de yaşadığı tahmin edilmektedir. Aslında İsrail’e gönderilecek ürünlerin Kosher Belgesi taşıması yasal olarak zorunlu tutulmamıştır. Belgelendirme çalışmalarında Kosher Belgesi açısından en hassas gıda maddeleri, et ve süt ürünleridir. Ancak belgelendirme çalışmaları bir miktar maliyet arttırdığı için bazen bu belgenin olması aranmamakta sadece bu gıda maddelerini üreten firmalara güven duyulmaktadır. Yani bugünkü uygulamada gıda maddelerinin Kosher Belgesi olması tercih nedenidir.
Uygulamada ülkemizden İsrail’i ihraç edilen gıda maddeleri için, ülkemizde bulunan Hahambaşılık tarafından verilen belge yeterli olmaktadır. Ancak özellikle et ve süt ürünleri gibi din açısından kritik olan gıda maddelerini din otoritelerinin çalışma yaparak caiz bulması gerekmektedir.
Kosher Belgesi’nin, çok yaygın olmamakla birlikte gıda maddeleri dışında bazı tekstil ürünlerinde, temizlik ve hijyen ürünlerinde ve elektrikli ev araçlarında da arandığı olmaktadır. Dünya üzerinden yaklaşık bir milyon Musevinin Kosher kriterlerine uygun bir yaşam sürdürdüğü ve Kosher Belgesi olan gıda maddelerini tükettiği bilinmektedir.
Helal gıda belgelendirme çalışmalarında olduğu gibi Kosher belgelendirme çalışmalarında da gıda maddeleri üretiminde her türlü girdinin ve yardımcı maddelerin Kosher kriterlerine uygun olması gerekmektedir. Hatta üretim hattının da bu kriterlere uygun olması gerekmektedir. Yine helal gıda uygulamasında olduğu gibi burada da işlem gören bütün gıda maddelerinin üretim takibi yapmaktadır.
Kosher kriterlerine göre etleri gıda maddesi olarak tüketilen hayvan çeşitleri üzerinde çok önemli sınırlamalar bulunmaktadır. Örneğin karada yaşayan, geviş getiren ve çift tırnaklı hayvanların etini tüketmek serbesttir. Bunun dışında örneğin domuz, tavşan ve deve eti tüketmek yasaktır. Her çeşit böcek, sürüngen ve kemirgenlerin tüketilmesi de yasaktır. Tüketilebilecek kuşlar ise Tevrat’ta sayılan yirmi kuş türüdür. Bunların dışındaki uçan hayvanların etleri yasaktır. Tüketilmesi uygun olmayan hayvanların yumurtalarının ve sütlerinin tüketilmesi de yasaktır. Ancak daha önemlisi üzerinde durulması gereken şu kirterlerdir:
- Tüketilmesine izin verilen hayvanları kesecek kişiler özel eğitim almış uzman din görevlileri olmalıdır.
- Kesim öncesinde bu hayvanların özel bir muayeneden geçirilmesi ve hiç değilse görünürde bir hastalık veya sakatlık olmaması gerekmektedir.
- Hayvanlar uygun yöntemlere kesilmeli ve kesilirken acı çekmelerine izin verilmemelidir.
- Hayvanların kanı tamamen akıtılmış olmalıdır.
- Kesim sonrasında hayvanların iç organlarının muayene edilerek gıda olarak tüketilmesine engel bir hastalık ve sakatlığın olmadığı tespit edilmelidir.
- Kesimin şehita denilen özel bir kesim yöntemine uygun olması gerekmektedir.
Gıda olarak tüketilebilecek balık çeşitleri konusunda da sınırlamalar bulunmaktadır. Balıklardan pullu ve yüzgeçli olanların dışında midye ve istiridye gibi kabuklu hayvanların ve ıstakoz, ahtapot, kalamar ve karidesin tüketilmesi uygun değildir.
Bitkisel ürünlerin tüketiminde ise herhangi bir sınırlama yoktur. Önemli olan her çeşit zararlı, asalak ve böceklerden uzak olmasıdır.
İzin verilen bütün bu gıda maddelerinin kaynağından başlayarak hazırlanması, işlenmesi ve sofraya gelmesine kadar bütün aşamaların kurallara uygun olması gerekmektedir. Kosher Belgesi bu uygunluğu kanıtlamaktadır.
Kosher Belgelendirme Süreci
Belgelendirme yetkisi olan kuruluşlar tarafından yapılacak Kosher belgelendirme çalışmalarında, gıda üreten firmaların üretim alanında denetim yapılması esastır. Firmaların mutlaka belgelendirme çalışmalarına esas olacak şekilde uygulama süreçlerini dokümante etmiş olması gerekmektedir.
Belgelendirme sürecinde en önemli nokta işletmenin haşereler ile mücadele yöntemidir. Denetim çalışmaları sırasında tespit edilecek canlı veya cansız herhangi bir böcek, belgelendirme çalışmalarının durmasına neden olur. Bu kriter Kosher denetimlerinin temelidir ve bu konuda hiçbir şekilde hoşgörü gösterilmez. Bu konuda işletmenin haşereler ile ne şekilde mücadele ettiği de önemli bir noktadır.
İşletmenin üretime bir Yahudi ile veya bir Yahudinin nezaretinde başlaması da önemli bir kriterdir. Üretim çalışmaları bu şekilde kutsanmış kabul edilmektedir.
Kosher Belgesi’ne sahip olan ürünlerin üzerine bu durumu ifade eden bir işaret konulması gerekmektedir. Ancak Kosher Belgesi için belirlenen ortak bir işaret yoktur. Belgelendirme kuruluşu genelde kendi belirlediği bir işaret kullanır.
Yahudiler için önemli olan hamursuz bayramında Yahudiler hamurlu gıdalar tüketmemektedir. Gıda maddelerinin hamursuz bayramına uygunluğunu belirlemek amacı ile belgelendirme kuruluşu tarafından, üretilen gıda maddelerinde un ve un çeşitlerinin bulunmadığını tespit etmek üzere ilave denetimler yapılmaktadır.
Ülkemizde Kosher belgelendirme çalışmaları, Türkiye Hahambaşılığı tarafından verilecek izin ile yapılmaktadır. Gerekli denetimleri yapmak ve Kosher Belgesi düzenlemek, sadece Hahambaşılık tarafından yetki verilmesine bağlıdır. Ülkemizde gıda üreten firmalar, gıda işleyen firmalar ve bileşik gıda maddeleri üreten firmalar Kosher Belgesi talep edebilirler.
Kosher Belgesi’ne sahip olan işletmelerin elde edeceği birçok fayda söz konusudur. Herşeyden önce bu işletmelerin piyasadaki rakipleri arasında üstünlüğü olmaktadır. Belge sayesinde üretim çalışmalarında, hem dini kurallara hem de insan sağılığına ve doğanın korunmasına önem verildiği kanıtlanmaktadır. Tüketiciler artık daha fazla bilinçlidir ve sağlıklı ve kaiteli ürünleri tercih etmektedir. Özellikle hayvansal katkı maddelerinden uzak durmaktadır.
Kosher Belgesi, gıda güvenliği konusunda sadece Musevilere değil Müslümanlara da güvence sunmaktadır. Gıda üretiminde domuz ürünlerinin kullanılmamış olması temin edildiğinden Müslümanlar Kosher Belgesi olan gıda maddelerini kullanmaktadır.
Avrupa ülkelerinde de Kosher Belgesi olan ürünlere talep, kaliteli ve sağlıklı oluşu yüzünden artmaktadır. Özellikle vejetaryenler, sağlık problemi olanlar ve alerjen kişiler Kosher Belgesi olan gıdaları tercih etmektedir.
