Kozmetiğin Tarihsel Gelişimi
Milattan önce 10 bin yıllarında Eski Mısır’da yaşlılık kırışıklıkları gidermek ve vücudu nemlendirmek için bir takım yağlar ve esanslar kullanılmıştır. Milattan önce 4 bin yıllarında gözleri öne çıkarmak için yanaklara bakır ve cevher tozları ve gözlere sürme olarak yeşil bakır tozu sürülmüştür. Milattan önce 3 bin yıllarında Eski Yunan ve Çin’de güzellik ve sağlık amaçlı bir takım tozlar ve boyalar kullanılmıştır. Kısaca insanlar varolduğu sürece kozmetik hep varolmuştur.
Onuncu yüzyılda İbni Sina ilk damıtma yöntemlerini uygulamıştır ve bu yöntemler Haçlılar tarafından Avrupa’ya götürülmüş ve ilk parfümler üretilmeye başlanmıştır. Rönesans döneminde kozmetik ürünler sadece aristokratların kullandığı ürünler olmuştur. Kozmetikte bazı tozlarda kurşun yerine arsenik kullanılması bu dönemde başlamıştır. Onbeşinci yüzyılda saçların sarı görünmesi ve cilt rengini açmak amacı ile kozmetikte tehlikeli kimyasal maddeler kullanılmaya başlanmıştır. 1800’li yıllara gelindiğinde kurşunun kas felçlerine ve ölümlere neden olduğu anlaşılmış ve kurşun yerine, bugün kozmetik üretiminde sıkça kullanılan çinko oksit daha güvenli bulunarak kullanılmaya başlanmıştır.
Ondokuzuncu yüzyıldan itibaren Osmanlı döneminde hamam kültürü gelişmeye başlamış ve yıkama suyuna bazı koku verici bitkiler katılmaya başlanmıştır. Gül yaprakları kullanılarak krem ve nemlendirici maddeler yapılmaya başlanmıştır. Osmanlı sarayının bir yıllık gül gereksinimi 88 ton olmuştur. Keza deodorant amaçlı zeytinyağlı sabunlar da üretilmeye başlanmıştır.
1900’lerde alüminyum klorür, 1940’larda alklorohidrat kozmetikde kullanılmaya başlanmıştır. Özellikte Birinci Dünya Savaşı sonrasında yağlı merhemler ve çeşitli pudralar kozmetik sektöründe yerini almaya başlamıştır.
1950’li yıllarda itibaren kozmetik sektörü oluşmaya ve büyümeye başlamış bunu çokuluslu şirketlerin ortaya çıkması ve yayılması izlemiştir. Aeorosol üretiminin artması ve ozon tabakasının bundan zarar görmeye başlaması ve Kyoto protokolünün yapılması da bu dönemde olmuştur. Bir yandan bronzlaştırıcı ürünler, saç spreyleri, saç boyaları gibi yeni ürünler piyasaya çıkarken, bir yandan da sorumluluk projeleri duyulmaya başlanmış ve patent süreçlerine önem verilmeye başlanmıştır.
1990’lı yıllardan itibaren kozmetik sektöründe antiaging (yaşlanmaya karşı) kozmetikler yaygınlaşmış, doğaya zarar vermeyen kozmetik üretimi daha fazla dile getirlmeye başlanmış, organik saç boyaları üretilmeye başlanmış, sodyum loril eter sülfat ve sodyum lauril sülfat içermeyen özel şampuanlar üretilmeye başlanmış, nanoteknolojik kozmetik üretimi artmaya başlamış, cilt kanserlerine bağlı olarak güneş koruyucularda yükseliş olmuş, kozmetik üretimi ile ilgili yasal düzenlemeler yapılmış ve klinik çalışmalara ağırlık verilmeye başlanmıştır.
Günümüzde kozmetik üretiminde getirilen limitler ve başlıca mikrobiyolojik güvenlik standartları şunlardır:
- Escherichia coli ATCC 35218
- Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853
- Staphylococcus aureus ATCC 25923
- Salmonella typhimurium ATCC 13311
- Candida albicans ATCC 10231
Günümüzde yeni nesil olarak adlandırılan kozmetiklerde gelişmiş emülsiyon sistemleri kullanılmaktadır. Bunlara mikro-nano emülsiyonlar veya çoklu emülsiyonlar örnek verilebilir.
Şurası bir gerçektir ki, kozmetik ürünler ilk insanlardan bugüne her zaman popüler olmuştur. Aşırı ve gerçek dışı iddialardan uzak durmak ve bilimsel kanıtlara dayalı gerçek veriler üzerinden tasarım yapmak ve tüketicileri doğru şekilde bilgilendirmek gerekmektedir. Kozmetiklerin ürün güvenliği değerlendirilmelerinin, mutlaka doğru şekilde ve yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından yapılması gerekmektedir. Üretici firmalar, üretime başlamadan önce, sağlanan hammaddeler için tedarikçi firmalar tarafından analiz edilmesini sağlamak ve raporlarını talep etmek zorundadır. Bu çalışmaların mutlaka tarafsız ve bilimsel akademik yöntemlerle yapılması gerekmektedir.
ISO 22716 Kozmetik Kalite Yönetim Sistemi Nedir?
Görüldüğü gibi kozmetik ürünlerin güvenilirliği sadece kozmetik üreten firmaları değil, tedarikçi firmaları, toptancı firmaları, parekendeci firmaları ve elbette tüketicileri ilgilendiren bir konudur. Burada resmi makamları da ihmal etmemek gerekir.
ISO 22716 Kozmetik Kalite Yönetim Sistemi böyle bir ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. Uluslarasu Standartlar Örgütü (ISO) tarafından tasarlanan bu sistem, kozmetik sektörünün ihtiyaçlarını karşılamak ve kozmetik ve kişisel bakım ürünleri sektöründe işletmelere iyi üretim uygulamaları için bir model yaratmak amacı ile 2007 yılında yayınlanmıştır. Ülkemizde de Türk Standartları Enstitüsü tarafından bu standart, TS EN ISO 22716 Kozmetik - İyi üretim uygulamaları – Kılavuz başlığı ile yayınlanmıştır.
Kozmetik ürünler, bir yandan insan sağlığını doğrudan etkilerken bir yandan da çevre üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Bu nedenle güvenilir koşullarda ve standartlara uygun üretim yapılması gerekmektedir.
ISO 22716 standardı, ağırlıklı olarak ilaç ve gıda sektörü işletmeleri tarafından yaygın kullanılan İyi Üretim Uygulamaları (GMP) standartlarına odaklanmaktadır. Bu standart esas olarak kozmetik ürünlerin üretimi, test edilmesi ve paketlenmesi gibi aşamalarında Kalite Yönetim Sistemi yaklaşımı getirmektedir.
İşletmelerinde ISO 22716 Kozmetik Kalite Yönetim Sistemi’ni kuran ve uygulayan firmalar, akredite bir belgelendirme kuruluşuna müracaat ederek gerekli denetimlerden geçer ve ISO 22716 belgesi alacak olurlarsa bundan kazançlı çıamaktadır. Şöyle ki,
- ISO 22716 belgesine sahip olmak kuruluşa piyasada saygınlık kazandırmaktadır
- Kuruluşun prestiji yükselmekte ve rakipleri ile mücadelede avantajlı olmaktadır
- Yürürlükteki yasal düzenlemelere uyum sağlanmış olmaktadır
- Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan denetimlere kuruluş her zaman hazır olmaktadır
- Çalışanların motivasyonu ve kuruluşa bağlılık duygusu yükselmektedir
- Kuruluşun maliyetleri düşmekte ve verimliliği artmaktadır
- Kuruluş uluslararası piyasalarda da rekabet gücü kazanmaktadır
Kozmetik Yönetmeliği Ne Getirmektedir?
Sağlık Bakanlığı tarafından, 2005 tarihinde çıkarılan Kozmetik Kanunu’na dayanılarak Kozmetik Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin temel amacı, kozmetik ürünlerin, insanları yanıltmayacak ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde, anlaşılır ve doğru bilgiler ile tüketiciye ulaşmasını sağlamaktır. Bu yönetmelik, bunu sağlamak üzere kozmetik ürünlerin teknik özelliklerine, ambalaj bilgilerine, üretim yeri denetimlerine, piyasaya sunulmalarına, piyasada gözetim ve denetimlerine ve denetimler sonunda alınacak önlemelere yönelik esasları düzenlemektir.
Kozmetik üreten firmalar işletmelerinde ISO 22716 standardını uyguladıkları takdirde zaten bu yasal düzenleme gerekliliklerine uygun üretim yaptıklarını kanıtlamış olmaktadır.
