ILO OSH 2001 Standardı Nedir?

Dünya Sağlık Örgütü’nün (ILO) kuruluş tarihi 1919 yılıdır. Ülkemiz bu örgütün faaliyetlerine 1945 yılında Çalışma Bakanlığı kurulduktan sonra etkin şekilde katılmaya başlamıştır. Ancak ülkemizde Sendikalar Kanunu 1947 yılında kurulmuştur ve Dünya Sağlık Örgütü’nün çalışmalarına işçi ve işveren temsilcisi gönderilmesi bu yıldan itibaren olmuştır.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından pratik talimatlar şeklinde hazırlanan ilk İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Kılavuzu 2001 yılı Aralık ayında yayınlanmıştır (ILO OSH 2001 standardı).

Bu standart başlıca iki hedefe odaklanmıştır:

• Ülkelerin kendi iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerini kurmalarına destek olmak
• İşletmelere, iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarını kendi mevcut sistemlerine politika ve idari düzenlemeleri ile birlikte entegre etmeleri için yol göstermek

Bu ilk ILO OSH 2001 standardı, işletmelerin riskleri ve olası tehlikeleri kontrol altına alabilmeleri için önleyici ve koruyucu tedbirlerin alınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çalışmaktadır. Standart içeriğinde, öncelik sırasına göre risklerin ve olası tehlikelerin bertaraf edilmesinden kişisel koruyucu donanımların temin edilmesine kadar çeşitli maddeler yer almaktadır. Ayrıca standart, işletmelerin satınalma ve kiralama sözleşmelerine işletmenin sağlık ve güvenlik koşullarının da dahil edilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır. Keza standarda göre iş ile ilgili yaralanmalar, hastalıklar ve rahatsızlıkların ve bunlara neden olan olayların, sağlık ve güvenlik performansına etkileri de araştırılmalıdır. Aynı zamanda araştırma sonuçlarına göre gerekli düzeltici ve önleyici çalışmalar yapılmalıdır.

BS 8800 Standardı Nedir?

BS 8800 standardı, 1996 yılında İngiliz Standartlar Enstitüsü (British Standards Institution, BSI) tarafından Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistem Rehberi olarak tasarlanmıştır. Bu standart tasarlanırken, iş sağlığı ve güvenliği yönetimi çalışmalarının, işletmelerin yönetim anlayışına entegre edilmesi gerektiği ve genel yönetimin ayrılmaz bir unsuru olduğu gerçeği esas alınmıştır. Netice olarak BS 8800 standardı bir yol gösterici standarttır ve işletme yönetimine rehberlik edecek bir takım öneriler içermektedir. Kılavuz özelliğinde olan bu standart aynı zamanda işletmelerin belgelendirilme çalışmalarına da esas olmuştur.

1999 yılında yayınlanan OHSAS 18001 standardının temelinde BS 8800 standardı yer almaktadır ve bu standart İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi için ana başlıkları içermektedir.

BS 8800 standardının rehberlik unsurları şu şekildedir:

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği sisteminin işletmelerde geliştirilmesi
• İşletmelerinde mevcut diğer yönetim sistemleri ile bağlantı sağlanması

Bu standardın uygulanmasında işletmelerde görev yapan her kademedeki yöneticiler, bütün çalışanların sağlığından ve güvenliğinden sorumludurular. Bu yöneticiler aynı zamanda çalışma ortamlarının sağlık ve güvenlik açısından uygun olmasından soruludurlar. Keza yöneticiler bu konularda alacakları kararların, sistemin performansını etkileyecek seviyede olduğunun bilincinde olmalıdırlar.

OHSAS 18001 Standardı Nedir?

OHSAS 18001 standardı, işletmelerin ürün ve hizmetlerinin güvenliğine değil, çalışanların sağlığına ve yapılan işin güvenliğine odaklanan bir standarttır. Bu standardın uygulanması ile işletmede çalışanların ve denetleyenlerin görev ve sorumluluklarını açık hale getirmek, mevcut yasal düzenlemelere ve yerli ve yabancı standartlara uyum sürecini hızlandırmak, kaynakların korunmasını sağlamak ve işletmeye rekabet gücü kazandırmak hedeflenmektedir.

İşletmelerde karşılaşılan kazalar, ölümlere, yaralanmalara, hastalıklara, maddi hasarlara ve diğer kayıplara neden olan istenmeyen olaylardır. İş sağlığı ve güvenliği derken, çalışanların, geçici işçilerin, ziyaretçilerin ve çalışma alanında bulunan başka kişilerin sağlığını ve güvenliğini tehdit eden faktörler ve koşullar ifade edilmektedir.

OHSAS İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi, işletmelerin faaliyetleri ile ilgili risklerin ve tehlikelerin yönetimini kolaylaştıran bir sistem olmaktadır. Temelinde BS 8800 standardı yatmaktadır. Ancak bu standart belgelendirme çalışmalarında bir temel değildir. Bu yüzden birkaç bağımsız denetim şirketi ve belgelendirme kuruluşu biraraya gelerek bir çalışma başlatmış ve uluslararası alanda geçerliliği olan bir sağlık ve güvenlik standardı oluşturmayı hedeflemiştir. Bu çalışmaların sonucunda 1999 yılında OHSAS 18001 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi standardı yayınlanmıştır.

İş sağlığı ve güvenliği alanında bugün yürürlükte olan standart OHSAS 18001 standardıdır. Ancak bu standart bir ISO standardı olmadığı ve akreditasyonu bulunmadığı için Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından 2014 yılında bir komite kurulmuş ve bu standardın revize edilmesi ve geliştirilmesi çalışmaları başlatılmıştır. Bu standardın yerini alacak olan ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardının taslağı 2015 yılı Ağustos ayında yayınlanmıştır. ISO 45001 standardı hazırlık çalışmalarının 2016 yılında tamamlanması ve yayınlanması hedeflenmişti ancak henüz bir sona gelinmiş değildir.

OHSAS 18001 Standardının Yararları Nelerdir?

OHSAS 18001 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi’nin işletmelere sağladığı başlıca yararlar şunlardır:

• Çalışanları kazalardan ve iş ortamının olumsuz etkilerinden korumak ve çalışanlara rahat ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak
• Alınacak önlemler sayesinde işletmeyi riske atacak kazaların, meslek hastalıklarının ve benzeri durumların önüne geçmek
• Çalışanların motivasyonu yükseltmek ve sisteme çalışanların katılımını sağlamak
• Meslek hastalıkları ve iş kazaları yüzünden ortaya çıkacak iş gücü kayıplarını en düşük seviyeye çekmek
• İş veriminde artış sağlamak ve maliyetleri düşürmek
• Mevcut yasal düzenlemelere uyum sağlamak
• Resmi denetimlere karşı işletmenin hazırlıklı olmasını sağlamak
• Sektördeki rakiplere karşı üstünlük elde etmek
• Müşteriler nezdinde itibar kazanmak ve duyarlı ve sorumlu bir işletme imajı yaratmak

Kısaca OHSAS 18001 standardı, işletmelerde zarara yol açacak tehlikelerin ve risklerin önceden tespit edilmesini ve gerekli önlemlerin alınmasını amaçlayan uluslararası bir standarttır. OHSAS 18001 standardı, büyük ölçüde mevcut yasal düzenlemelere uyulmasına yöneliktir. İşletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörün veya işletmelerin büyüklüklerinin bir önemi yoktur. Çalışanların ve müşterilerin sağlık ve güvenlik ile ilgili risklerini ortadan kaldırmak amacı ile bir sisteme sahip olmak isteyen bütün işletmeler OHSAS 18001 standardını işletmelerinde kurabilir ve uygulayabilir.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Ne Demektir?

Yürürlükte olan İş Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, işyerlerinde sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi için alınacak önlemleri açıklamaktadır. Buna göre her türden işletmelerde işverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını kurmak için gerekli bütün önlemleri almak zorundadır.

Söz konusu yasal düzenlemelerde şu esaslar yer almaktadır:

• Mesleki risklerin önüne geçilmesi, çalışma ortamlarında sağlık ve güvenliğin korunması, her türlü risk ve kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması
• İş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışanların ve işçi temsilcilerinin eğitilmesi, bilgilendirilmesi, görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması
• Yaşlarına, cinsiyetlerine ve özel durumlarına bakılarak korunması gereken kişilerin çalışma koşullarının belirlenmesi

Genel olarak iş sağlığı dendiği zaman, üretim faaliyetlerini ve çalışma ortamını içine alan bir kavram düşünülmektedir. İşletmelerde sağlıklı bir çalışma ortamı bulunmuyorsa, çalışanların sağlığından söz etmek mükün değildir. İş sağlığı demek, çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal açılardan sağlıklarını üst düzeyde tutumak demektir. İş güvenliği demek ise, işletmelerde faaliyetlerin sürdürülmesi sırasında ortaya çıkan tehlikelerden ve çalışanların sağlığına zarar verecek koşullardan korunmak ve daha elverişli bir çalışma ortamı yaratmak için yapılan çalışmalar demektir.

İş sağlığı ve güvenliği konusu, bilimsel açıdan üretim araçlarının tasarlanması çalışmalarından başlar üretimin doğrudan temel unsuru olan insan davranışlarına kadar farklı birçok konu ile ilgilenir. Hukuksal düzenlemeler iş sağlığı ve iş güvenliği ile tamamen iç içedir. Bunun yanı sıra ergonomi, üretim alanına yerleşim düzeninin belirlenmesinde, çeşitli makine ve donanımların tasarımında, çalışma ortamı koşullarının tespit edilmesinde ve bunların insan doğası ve fizyolojisi ile uyumunda önemli bir rol oynamaktadır.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Önemi Nedir?

Sanayileşme arttıkça, çalışanların maruz kaldıkları meslek hastalıklarında ve iş kazalarında artışlar olmaktadır. Bu artışta çalışanların eğitimsiz ve deneyimsiz olmaları yanı sıra dikkatli çalışmamaları ve işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini yeterince almamaları da etkili olmaktadır. İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin önemi burada ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmalar ile çalışma ortamlarında var olan riskler ortadan kaldırılmakta, tehlikeler bertaraf edilmekte ve bu şekilde çalışanların meslek hastalıklarına yakalanmaları ve iş kazalarından korunmaları mümkün olmaktadır. Bu çalışmalar aynı zamanda üretim güvenliğini temin etmekte, işletme açısından zaman, emek ve kaynak kullanımında tasarruf elde edilmekte ve çalışanların kişisel performansları yükseltilmektedir.

Keza iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ile işletmelerde kullanılan çeşitli araç, gereç, makine ve tesislerin güvenliği sağlanmakta, risk altında görülen bütün unsurların güvenlik denetimleri yapılabilmektedir.

OHSAS 18001 standardının uygulanması ile işletmeler şu açılardan hedeflerine ulaşmaktadır:

• Bu konuda yürürlükte olan yasa ve yönetmelikler takip edilmekte ve çalışanlar ve yöneticiler bu düzenlemeleri yorumlama becerisine sahip olmaktadır.
• Dolayısıyla işletmeler, mevcut yasal yükümlülükleri eksiksiz ve doğru bir şekilde yerine getirmektedir.
• Bu konuda alınması gereken bütün önlemler alınmakta ve bu önlemlerin yasal düzenlemeler ile uyumu sağlanmaktadır.
• İşletmeler işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda risk analizi yapma becerisine sahip olmakta, bu konuda ölçme yöntemlerini etkin bir şekilde kullanmakta ve gerekli ölçüm ve değerlendirmeler yapmaktadır.
• İşletmeler çalışanları, yasal hak ve sorumluluklar açısından bilgilendirmekte, onların karşı karşıya oldukları mesleki riskleri açıklamakta, bu riskler ile ilgili alınması gerekli önlemleri almakta, işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitim programları düzenlemekte ve çalışanların bu programlara katılmalarını sağlamaktadır.

İşletmeler bu hedeflere ulaşabilmek için, risk analizleri yapmak, acil eylem planlaması yapmak, çalışanların düzenli muayenelerini yaptırmak, çalışanlara ilk yardım eğitimleri vermek ve iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak zorundadır. Kurul yasalar gereğince sadece, sürekli olarak 50’den fazla işçi çalıştıran ve altı aydan uzun süreli işlerin yapıldığı işletmelerde zorunludur.

Eğer bir işletme iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almamışsa, yasa gereğince faaliyetlerin durdurulması ve işyerinin kapatılması yanı sıra çeşitli ceza uygulamalarına maruz kalabilir.

OHSAS 18001 Standardı İşletmelere Ne Kazandırır?

Avrupa Birliği ile entegrasyon çalışmalarında, iş sağlığı ve güvenliği konusu en önemli konulardan biridir. Bu nedenle ilgili Avrupa Birliği direktifleri ile İş Hukuku mevzuatımız arasında birebir uygunluk sağlanmıştır. ISO 18001 standardını uygulayan bir işletme, sağlıklı bir şekilde, tabi olunan yasal düzenlemelerin takibini yapmış ve gerekliliklerini yerine getirmiş demektir. Keza bu işletmeler işçi sağlığı ve iş güvenliği risklerini tespit etmiş ve bu riskleri en aza indirecek eylem planlarını hazırlamış demektir. Bu sayede herhangi bir acil duruma hazırlıklı demektir.

Ayrıca iş sağlığı ve güvenliği hedeflerini belirlemiş ve bu hedeflere ulaşmak için gerekli eylem planlarını yapmış ve yürütüyor demektir. Bu işletmeler sistem performansını iç denetimlerle takip etmekte ve sürekli iyileştirme faaliyetleri yapmaktadır. Sistemin uygulanmasına yönelik bütün kayıtlar tutulmakta ve korunmaktadır. Bu nokta, çalışanların ve işverenlerin yasal haklarının korunması bakımından da oldukça önemlidir.

İngiliz Standartlar Enstitüsü tarafından yayınlanan OHSAS 18001 standardı, ISO 9001 veya ISO 14001 standartları gibi bir ISO standardı değildir. Bu nedenle, bu tür uluslararası standartlardan farklıdır. OHSAS 18001 standardı Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından aynen kabul edilmiştir ve şu başlıklarla yayınlanmıştır:

• TS 18001 İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri - Şartlar (2001 yılında)
• TS 18002 İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri - TS 18001 uygulama kılavuzu (2004 yılında)

TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’nin Yapısı

TS 18001 standardının amacı şudur:

• İşletmelerde etkili bir İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi kurmak
• Bu sistemi diğer yönetim sistemleri ile kolayca entegre edebilmek
• İşletmeye iş sağlığı ve güvenliği hedeflerine ulaşmak konusunda destek olmak

Bu sistemde başarılı olmak, diğer kalite sistemlerinde olduğu gibi özellikle üst yönetim taahhüdünün alınmasına bağlıdır.

Bu standart işletmelere, iş sağlığı ve güvenliği politikasını geliştirmek, hedefleri belirlemek ve süreçleri tespit etmek, gerektiğinde performansın iyileştirilmesi yönünde önlemler almak ve sistemin standardın gereklerine uygunluğunu sağlamak konularında sistematik bir uygulama imkanı vermektedir. Doğal olarak bu standart planla, uygula, kontrol et ve önlem al döngüsü üzerine kurulmuştur. Standart ayrıntıları, işletmenin faaliyet alanına, büyüklüğüne ve organizasyon yapısına bağlı olarak değişebilir.

Standardın uygulanması bakımından iş sağlığı ve güvenliği, çalışanların, tedarikçi firmaların, ziyaretçilerin ve çalışma ortamında bulunan diğer kişilerin sağlık ve güvenliklerini etkileyen faktörler ve koşulları ifade etmektedir. Risk, tehlikeli bir durumun meydana gelme olasılığını ve bu durumun yol açacağı ölüm, yaralanma veya sağlık problemlerini ifade etmektedir. Kabul edilebilir risk ise, işletmenin yasal düzenlemelere ve kendi iş sağlığı ve güvenliği politikalarına göre, tahammül edebileceği seviyedeki riski ifade etmektedir. Risk değerlendirmesi, tehlikelerin yarattığı riskin büyüklüğünü önceden öngörmek ve mevcut kontrollerin yeterli olup olmamadığını dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan bir yöntemdir.

OHSAS 18001 standardı altı başlıktan oluşmaktadır:

• Genel şartlar (Madde 4.1)

İşletmeler bu standardın koşullarına uygun şekilde bir İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi kurmalı, yazılı hale getirmeli, uygulamalı, ve devamlılığını sağlamak adına sürekli iyileştirmeli ve bu şartları nasıl karşıladığını tespit etmelidir.

• İş sağlığı ve güvenliği politikası (Madde 4.2)

Sistem, işletmenin karşı karşıya olduğu risklerin yapısına ve büyüklüğüne uygun olmalı, çalışanların sağlığını etkileyen durumların önlenmesi ve bu performansın izlenmesi ve iyileştirilmesine yönelik taahhüt içermeli ve en azından mevcut yasal düzenlemelere uygun olmalıdır. Ayrıca bu politikalar dokümante edilmelerek çalışanların, bu yöndeki sorumluluklarının farkında olmaları sağlanmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği politikasının işletmede uygun olarak sürdürülmesi için de düzenli olarak gözden geçirilmelidir.

Söz konusu politikada, risklerin azaltılması, güvenli bir çalışma ortamı, kazaların azaltılması, çalışanların eğitimi, katılımın sağlanması, çalışanlara verilen önem, yasal düzenlemelere uyum ve sürekli gelişme konuları mutlaka yer almalıdır.

İş sağlığı ve güvenliği politikası özellikle, üst yönetim desteğinin açık kanıtı olması, taahhütlerin ilgili taraflara beyan edilmiş olması ve geniş kapsamlı çalışmalar içermesi nedeniyle önemlidir. Bu açıdan işletmenin her noktasında bu politika ulaşılabilir olmalı ve çalışanlara düzenli eğitimlerle benimsetilmelidir.

İş sağlığı ve güvenliği politikası, yönetimin gözden geçirmesi, iç denetim ve performans ölçüm girdileri ile desteklenen ve işletmenin planlamasına esas olan bir dokümandır.

• Planlama (Madde 4.3)

Standardın bu konuda üç alt başlığı bulunmaktadır:

• Madde 4.3.1: Tehlike tanımlaması, risk değerlendirmesi ve risk kontrolü için planlama
• Madde 4.3.2: Yasal ve diğer şartlar
• Madde 4.3.3: Hedefler
• Madde 4.3.4: İş sağlığı ve güvenliği yönetimi programları

İşletme standart kapsamında olası tehlikeleri tanımlamak, risk değerlendirme çalışması yapmak ve kontrol yöntemlerini belirlemek amacı ile bir prosedür hazırlamalıdır. Bu prosedürde rutin olan ve olmayan faaliyetler, acil durumlar, tedarikçi firmaların ve ziyaretçilerin faaliyetleri, çalışanların yetenekleri, işletme dışından kaynaklanan olası tehlikeler, işletme çevresinde işletmenin kontrolü altındaki faaliyetlerden doğan tehlikeler, işletmenin sahip olduğu altyapı, makine ve donanımlar ve yasal yükümlülükler göz önünde tutulmalıdır.

Yapılacak risk değerlendirme çalışması düzenleyici olmaktan öte önleyici nitelikte olmalıdır. Bu bakış açısı ile riskler tanımlanmalı, öncelikleri belirlenmeli ve kontrol yöntemleri tespit edilmelidir. Risklerin azaltılmasında birinci hedef riski ortadan kaldırma olmalıdır. Bir risk değerlendirme süreci, tehlikeleri tanımlamak, etkilenecek çalışanları belirlemek, tehlikenin boyutunu tespit etmek, riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek, riski kontrol altına almak ve belli ararlıklarla hazırlanan planı gözden geçirmek başlıklarını içermelidir.

İşletme, faaliyet alanı itibariyle ilgili yasal düzenlemeleri belirlemek ve bunlara ulaşmak için bir prosedür hazırlamalıdır. Bu prosedürde İş Hukuku mevzuatı, ürün ihraç ediliyorsa o ülkenin yasal mevzuatı, kamu ve sivil toplum kuruluşları ile yapılan anlaşmalar ve müşteri koşulları yer almalıdır.

İşletme ayrıca uygun fonksiyon ve seviyelerde iş sağlığı ve güvenliği hedefleri tespit etmeli, uygulamalı ve bu hedeflerin sürekliliğini sağlamalıdır. Hedeflerin ölçülebilir olması ve yasal ve diğer düzenlemelere uygun olması ve açıklanan iş sağlığı ve güvenliği politikası ile tutarlı olması gerekmektedir.

Nihayet hazırlanacak iş sağlığı ve güvenliği yönetimi programları, bu yönde belirlenen hedefler, araçlar ve zaman faktörleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

• Uygulama ve işletme (Madde 4.4)

Standardın bu konuda yedi alt başlığı bulunmaktadır:

• Madde 4.4.1: Kaynaklar, görevler, sorumluluk, hesap verme ve yetki
• Madde 4.4.2: Eğitim, bilinç ve yeterlilik
• Madde 4.4.3: Danışma ve iletişim
• Madde 4.4.4: Dokümantasyon
• Madde 4.4.5: Doküman ve veri kontrolü
• Madde 4.4.6: İşletme kontrolü
• Madde 4.4.7: Acil durum hazırlığı ve bu durumlarda yapılması gerekenler

Bir işletmede İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’nin asıl sorumluluğu üst yönetimdedir. Üst yönetim, sistemin kurulması, uygulanması, süreklilik kazanması ve iyileştirilmesi için bütün kaynakları sağlamak zorundadır. Bunlar eğitimli ve deneyimli insan kaynağı, makina, teçhizat, tesis ve destek hizmetler gibi kurumsal altyapı, işletmenin imkanları çerçevesinde teknolojik kaynaklar ve özellikle yatırım gerektiren faaliyetler için mali kaynaklardır.

Yönetici ve çalışanların görev ve sorumlulukları ile hesap verme durumları yazılı hale getirilmeli ve herkese duyurulmalıdır. Ayrıca işletme bir yönetim temsilcisi atamak zorundadır. Yönetim temsilcisinin temel sorumlulukları, sistemin kurulması, uygulanması ve sürdürülmesini sağlamak ve sistemin performansı, iyileştirme önerileri ve yapılan iyileştirmeler hakkında üst yönetime rapor vermektir.

İşletme, sistemin performansını etkileyecek görevleri yerine getiren çalışanların eğitim, deneyim ve yetkinlik bakımından yeterli olmalarını sağlamak zorundadır. Bu amaçla çalışanların eğitim ihtiyaçlarını belirlemek, gerekli eğitimleri düzenlemek ve eğitimlerin etkinliğini değerlendirmek zorundadır. Bütün çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği risklerini tanımalı ve risk yönetimi konusunda eğitim almalıdır.

İşletme tarafından çeşitli seviye ve fonksiyonlarda iç iletişimin sağlanması, tedarikçi firmalar ve ziyaretçilerle iletişim yollarının belirlenmesi ve işletme dışındaki resmi veya özel kişi ve kuruluşlarla nasıl iletişim sağlanacağının tespit edilmesi gerekmektedir. Hangi durumlarda hangi iletişim yöntemlerinin kullanılacağına yönelik prosedürler hazırlanmış olmalıdır.

Yukarıda açıklanan ve standardın istediği bütün süreçler ile ilgili dokümanlar, iş sağlığı ve güvenliği politikası, amaçları ve hedefleri doğrultusunda hazırlanmış olmalı ve herkesin kullanımına açık olmalıdır. Bu arada yayınlanmadan önce hazırlanmış olan dokümanların yeterliliği onaylanmalı, gerekli zamanlarda bu dokümanlar gözden geçirilmeli ve güncellenmeli, yapılan değişiklikler ve güncel revizyon durumları anlaşılır olmalı, geçerli dokümanlar çalışanların hemen ulaşabileceği noktada bulunmalıdır. Bunun yanı sıra dış kaynaklı dokümanlar varsa bunlar da tanımlanmalı ve kontrol edilmelidir. Güncelliğini yitirmiş dokümalar kullanımdan kaldırılmalıdır.

Standardın işletme kontrolü maddesi çerçevesinde, işletme tarafından belirlenen risklerin yönetilmesi için gerekli önlemlerin ve kontrol yöntemlerinin uygulanması gereken faaliyetler belirlenmiş olmalıdır. Özellikle tedarikçi firma kullanımı, satınalma faaliyetleri, depolama ve taşıma işleri, tehlikeli görevler, kimyasal, parlayıcı veya patlayıcı maddeler gibi tehlikeli malzemeler ve makina ve yardımcı tesis bakımı konuları iş sağlığı ve güvenliği riski taşıyan alanlardır.

Nihayet işletme potansiyel acil durumları tespit etmeli ve bunlara müdahale yöntemlerini belirlemelidir. Acil durum planları yapılırken ilgili bütün tarafların ihtiyaçları dikkate alınmalıdır. Belli aralıklarla tatbikat yapılarak bu prosedürlerin test edilmesi ve aksamaların gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Acil durum planları başlıca şu konuları içermelidir: acil durumların tanımı, görev alacak çalışanların tanımı, bu çalışanların yetki ve sorumlulukları, acil durumlarda tehlikeli malzemeler için alınacak önlemler, acil durumlarda iç ve dış iletişim yöntemleri, işletme için yaşamsal öneme sahip makina ve ekipmanların korunması, acil durumlarda kullanılacak ekipman ve malzemeler ve acil durum mahallinin tahliye yöntemi.

• Kontrol (Madde 4.5)

Standardın bu konuda dört alt başlığı bulunmaktadır:

• Madde 4.5.1: Performans ölçümü ve izleme
• Madde 4.5.2: Kazalar, olaylar, uygunsuzluklar, düzeltici ve önleyici faaliyetler
• Madde 4.5.3: Kayıtlar ve kayıtların yönetimi
• Madde 4.5.4: Tetkik

İşletme iş sağlığı ve güvenliği performansını düzenli olarak izlemek ve ölçmek amacı ile prosedürler hazırlamalı ve uygulamalıdır. Bunu sağlamak için de performans kriterleri ölçülebilir olmalıdır. Performans ölçümlerinde önemli olan iş sağlığı ve güvenliği hedeflerine ulaşma düzeyinin izlenmesidir. Ayrıca kontrollerin etkinlik düzeyi, işetme kriterleri ve yasal düzenlemelere uygunluk durumu da izlenmelidir. Düzeltici ve önleyici faaliyetlerin analizini rahat yapabilmek için bütün veriler kaydedilmelidir. Bu arada ölçüm ve izleme çalışmalarından beklenen yararın elde edilmesi için kalibre edilmiş, doğrulanmış ve bakımı yapılmış cihazların kullanılması gerekmektedir.

İşletme uygunluk değerlendirme çalışmaları için prosedürler oluşturmalı ve değerlendirme sonuçlarını kayıt altına almalıdır. Bu çalışmaların hangi aralıklarla, kim tarafından ve ne şekilde gerçekleştirileceği prosedürde yer almalıdır.

İşletme, kazalar, olaylar ve uygunsuzlukların ortaya çıkmasına neden olan faktörleri belirlemek, düzeltici ve önleyici faaliyetleri tespit etmek, sürekli iyileştirme fırsatlarını belirlemek ve bütün bu çalışmalarını sonuçlarını yayınlamak amacı ile prosedürler hazırlamalıdır.

İşletme açısından tutulacak kayıtlar son derece önemlidir. Kayıtlar, standardın gereklilikleri ile elde edilen sonuçların uyumlu olduğunu göstermek açısından tutulmaktadır. Kayıtların tutulması, korunması, düzeltilmesi, saklama süresinin belirlenmesi ve kayıtların yok edilmesine yönelik prosedürler hazır olmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili başlıca kayıtlar şunlardır: tehlike belirleme ve risk değerlendirme kayıtları, kaza raporları, sağlık gözetim raporları, kalibrasyon, muayene ve bakım raporları, tatbikat raporları, eğitim kayıtları, süreç izleme kayıtları, iç tetkik sonuçları, yönetimin gözden geçirmesi toplantı kayıtları, işletme dışı iletişime yönelik kayıtlar ve sistem performansına yönelik kayıtlar.

İç tetkik çalışmaları ile bu standardın koşulları ve planlanan düzenlemelere uygunluğu, sistemin doğru bir şekilde uygulandığı ve sürekliliğinin sağlandığı ve politika ve hedefleri karşılama etkinliği denetlenmektedir.

• Yönetimin gözden geçirmesi (Madde 4.6)

Üst yönetim, planlanan periyotlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’nin uygunluğunu, yeterliliğini ve etkinliğini gözetmek ve sistemin sürekliliğini sağlamak zorundadır. Bu toplantılarda ele alınacak başlıca konular şunlardır:

• İç tetkik sonuçları
• İşletmenin uymak zorunda olduğu yasal düzenlemelere uygunluk
• Şikayetler dahil ilgili taraflarla yapılan iletişimler
• İşletmenin iş sağlığı ve güvenliği performansı
• Hedeflere ulaşma düzeyi
• Düzeltici ve önleyici faaliyetlerin durumu
• Daha önceki toplantıda alınan kararların sonuçları