Tedarik Zinciri Nedir?
Ürün veya hizmetlerin hammaddeden başlayarak müşterilerin eline ulaşmasına kadar geçen sürede yapılan çalışmaları, bilgi akışını, depolama ve dağıtım faaliyetlerini, kısaca ürün yaşam döngüsü süreçlerini kapsayan sisteme tedarik zinciri denmektedir. Kısaca tedarik zinciri, mal ve hizmetlerin tedarik aşamasından, üretim çalışmalarına ve bitmiş ürünün tüketicilere ulaşmasına kadar birbirini izleyen halkalar bütünüdür. Dikkat edilecek olursa tedarik zinciri, üretim, malzeme temini, tedarik, envanter yönetimi, dağıtım, satış tahmini, satış ve müşteri hizmetleri gibi çok sayıda iş sürecini içinde barındırmaktadır. Hatta bu iş süreçlerine, ürünün tüketiciye ulaşması ve geri dönüşümü süreçleri yanında, distribütör, perakendeci ve lojistik firmalarının süreçleri de dahil edilebilir.
İşletmeler açısından müşteriler kilit faktördür. Müşteri açısından işletmeleri etkileyen unsurlar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Müşteri sayısının artması (bu unsur işletmelerde müşteri baskısı yaratmaktadır)
- Müşteri beklentilerinin yükselmesi (bu unsur işletmelerde fiyat ve kalite baskısı yaratmaktadır)
- Müşteri beklentilerinin farklılaşması (bu unsur işletmelerde ürün çeşitliliği baskısı yaratmaktadır)
- Müşterilerin coğrafi olarak dağılımın genişlemesi (bu unsur işletmelerde sevkiyat ve dağıtım baskısı yaratmaktadır)
İşletmelerin tedarikçi firmalara yönelmelerinin başlıca nedenleri şunlardır:
- İşletmeler öncelikle üretim maliyetlerini düşürmek ve daha kaliteli üretim yapabilmek için bu yolu tercih etmektedir
- Müşteri sayısının artması durumunda daha doğru ve yerinde karar verme problemleri yaşanmaktadır
- Ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet güçleşmektedir
- Aynı zamanda müşterilerin beklentileri ve tercihleri yanında işletmelerin tedarikçi firma seçenekleri artmaktadır
- Müşterilerin farklı gereksinimlerle farklı noktalarda işletmelerin karşısına çıkması, esneklik sağlama ihtiyacı yaratmaktadır
- Bilgi teknolojilerinin gelişmesi sistemi kolaylaştırmaktadır
- Müşteri ihtiyaçlarının çeşitlenmesi ile yığın üretim uygulamaları yerine daha özelleşmiş üretime odaklanma başlamıştır
- Üretim ve ürünlerin müşteriye ulaştırılması aşamalarında daha ekonomik, hızlı ve kaliteli çalışma arayışı artmıştır
- İşletmeler açısından piyasalara daha hızlı yeni ürünler sunma durumu önem kazanmıştır
Bunların yanı sıra üretim sistemi içinde işletmenin sadece bir kısmın performansını iyileştirmesinin sistemin bütünün performansını iyileştirmeyeceği gerçeği anlaşılmıştır.
Esas olarak ürünlerin tüketicilere sunulmasında dört temel pazar fonksiyonu bulunmaktadır: üretim, dağıtım, el değiştirme ve tüketim. Bu fonksiyonlar birbirini izlemekte ve tamamlamaktadır.
Tedarik kavramı, işletmeler için gerekli olan kaynakların sağlanma yollarının araştırılmasını ya da bu kaynakları sağlayabilecek seçeneklerin yani tedarikçi firmaların belirlenmesini içermektedir.
İşletmeler ürünlerin üretiminde ve dağıtımında tek başlarına kontrol sağlayamazlar. Ürün ve hizmetlerin sunum sürecinde başla işletmelerin katılımı ve bunlar arasındaki etkileşimler büyük önem taşır. Tedarik zinciri içinde bir ürün veya hizmetin sorumluluğu ve rekabet gücü sadece bir işletmeye değil bütün bir tedarik zincirine bağlıdır. Bu işletmeler yasal olarak birbirinden bağımsızdırlar, ancak ekonomik olarak birbirlerine oldukça bağımlıdırlar. Böyle olunca tedarik zincirleri, hammadde aşamasından tüketicilere ulaşıncaya kadar izlediği yolda, katkısı olan tüm tarafları içine alan bir üretim sistemidir.
Bu nedenle tedarik zincirinin unsurları şu şekilde özetlenebilir:
- Hammaddelerin tedariki
- Üretim ve montaj çalışmaları
- Depolama ve stok kontrolü
- Sipariş verilmesi ve yönetimi
- Dağıtım kanallarına verme ve müşteriye teslim faaliyetleri
- Bütün bu faaliyetleri izlemek için gerekli bilgi sistemleri
ISO 28001 Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi Ne Getiriyor?
İşletmelerde tedarik zincirlerinin kapsamı farklılık gösterse de bütün mal ve hizmet üreten işletmelerde mevcuttur. Tedarik zincirleri arasında sadece fiziksel olarak ürün akışı değil, aynı zamanda belge, bilgi ve para akışı da bulunmaktadır. Bu akışların başarısında, tedarik zincirindeki işletmelerin işbirliği ve bütünleşmesi önemli bir faktördür. Bu yüzden tedarik zincirlerinde, ilişki ve faaliyetleri bir bütün olarak değerlendirecek bir yönetim yaklaşımı gerekmektedir. Bu ise ISO 28001 standardı ile sağlanabilmektedir.
Tedarik zinciri, birçok sektörü ilgilendiren ve bu zincirin halkalarında olabilecek kopmalar veya güvenlik sorunları yüzünden işletmelerin negatif etkilendiği bir sistemdir. Bu nedenle risklerin doğru belirlenmesi ve doğru yönetilmesi gerekmektedir.
ISO 28001 Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi, risklerin belirlenmesi ve yönetimi konusunda Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından 2007 yılında yayınlanmış bir yönetim sistemidir. ISO 28001 standardı, sistemin gereklerini açıklar ve uygulamak isteyen işletmelere bir yönetim modeli sunar.
Sistem sayesinde tedarik zincirinde yer alan işletmelerin kolayca anlaşması sağlanır. Bu aynı zamanda işletmelerin maliyetlerini düşürür, karlılılığını ve verimliliğini arttırır. Ürün ve hizmetlerin kalitesi yükselir. Bu sonuçlara paralel olarak işletmenin itibarı ve rekabet gücü artar ve pazar payı genişler.
ISO 28001 Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi aynı zamanda aşağıda sayılan ve bunlara benzeyen yönetim sistemlerine kolayca entegre olabilen ve tedarik zinciri risklerinin etkin yönetilmesine imkan tanıyan bir sistemdir:
- ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi
- ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi
- ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi
- ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi
Yine de ISO 28001 Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi standardı, işletmelerde tek başına kurulup uygulanabilecek bir sistemdir. İşletmenin örneğin ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi belgesine sahip olması aranmamaktadır. Sistem, yönetim sistemleri standartları model alınarak tasarlandığı için risk değerlendirme temelli bir yönetim sistemidir ve işletmeler kolayca bu standardı hayata geçirebilirler.
Tedarik Zinciri Yönetim Sistemi, tedarik zinciri üzerinde farklı yönetim seviyelerini kapsamaktadır:
- İşletme içinde malzeme ve bilgi akışında yer alan işletme faaliyetlerini bütünleştiren iç tedarik zincirinin yönetimi
- Yakın tedarikçi firmalar ile olan iki taraflı ilişkilerin yönetimi
- Birbirlerinin tedarikçisi olan işletmeler zincirinin yönetimi
ISO 28001 standardının esas amacı, güvenlik risklerinin düşürülmesini ve ürünlerin dağıtımının sorunsuz ve zamanında yapılmasını sağlamaktır. Sistemin temel ilekeleri şunlardır:
- Tedarik zincirinin doğru kurulması ve yönetilmesi
- Güvenlik açıklarının belirlenmesi ve güvenlik risklerinin düşürülmesi
- Ürün ve malzeme dağıtımının sorunsuz olarak ve zamanında yapılması
Özellikle mali kriz yaşanan dönemlerde, tedarik edilen ürünlerin doğru zamanda ve doğru şekilde yerine ulaştırılması önem taşımaktadır. Bu konudaki risklerin belirlenip gerekli önlemlerin alınması, işletmelerin sürekliliği bakımından önemlidir.
