ISO 45001 Standardı Nedir?
İşçi sağlığı ve güvenliği konusunda bugün yürürlükte olan standart OHSAS 18001 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi standardıdır. Ancak bu standart bir ISO standardı değildir ve daha önemlisi akreditasyonu yoktur.
Sanayileşmenin gelişmesi ile birlikte çalışan haklarının iyileştirilmesi konusu da gittikçe önemli olmaya başlayınca, ilk olarak 1996 yılında Britanya Standartları Enstitüsü tarafından BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistem Rehberi yayınlanmıştır. Bu konuda kılavuz özelliği taşıyan bu ilk standart, ilk sağlık ve güvenlik standardıdır. Arkasından kapsamları ve uygulama şekilleri birbirlerinden faklı bir takım standartlar geliştirilmiştir. Ancak bunların hiçbiri belgelendirme çalışmalarında bir temel olmamıştır. Bunun üzerine bu farklılıkları gidermek amacı ile birkaç bağımsız denetim şirketi ve belgelendirme kuruluşu biraraya gelerek bir çalışma başlatmıştır. Bu çalışmanın hedefi, uluslararası alanda geçerliliği olan bir sağlık ve güvenlik standardı oluşturmaktır. OHSAS 18001 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi standardı 1999 yılında bu çalışmaların bir sonucu olarak yayınlanmıştır.
OHSAS 18001 standardını, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standardı veya ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardı gibi standartlardan ayıran en önemli faktör, bu standardın ürün veya hizmetin güvenliğinden ziyade, işçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik olmasıdır. OHSAS tanımlaması, İngilizcede iş sağlığı ve güvenliği değerlendirme sistemi anlama gelen Occupational Health and Safety Assessment System ifadesinin baş harflerinden oluşmaktadır.
2014 yılı Nisan ayında, OHSAS 18001 standardının bir akreditasyonunun olması yönünde ilk çalışmalara başlanmıştır. Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) bünesinde kurulan bir komite bu standardı revize etmekten ve geliştirmekten sorumlu olmuştur. Komite hemen çalışmalara başlayarak geri bildirimleri toplamış, değerlendirmiş ve OHSAS 18001 standardını uygulayan işletmelerin karşılaştığı sorunları ve ilgili çözüm önerilerini ele almıştır.
OHSAS 18001 standardının yerini alacak ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı önce bir taslak hazırlanmış ve onaya sunulmuştur. Ancak bu taslak ilk oylamada kabul görmemiş ve komite yeniden çalışmalara devam ederek ikinci taslağı hazırlamış ve bir kere daha onaya sunmuştur. Bu defa standardın genel maddeleri kabul edilmiş ve 2015 yılı Ağustos ayında taslak yayınlanmıştır.
ISO 45001 standardının bu taslağı, Uluslararası Standartlar Organizasyonu’nun kalite sistemleri için öngördüğü yeni sisteme uygun olarak hazırlanmıştır. Annex SL adı verilen ve kalite sistemlerinin çatısını oluşturacak olan yeni yapıya uygun şekilde ISO 45001 standardı 10 maddeden oluşmaktadır ve diğer kalite sistemleri ile uyumlu hale getirilmiştir.
Bilindiği gibi ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standardının son güncellemesi 2015 yılı Eylül ayında yayınlanmıştır. Bu standardın son güncellemesi Kalite Yönetim Sistemi’ni uygulayan bütün işletmelere risk esaslı düşünme bakış açısı getirmektedir ve bütün işletmeler mevcut iş süreçlerini Kalite Yönetim Sistemi süreçleri ile bütünleştirecek bir yapıya kavuşmuş olacaktır.
Bu paralelde hazırlanan ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı, dünyanın her yerindeki işletmelerin işyerindeki riskleri düşürmek, çalışanların güvenliğini artırmak ve daha iyi ve güvenli çalışma koşulları yaratmak amacı ile bir çerçeve oluşturmakta ve işletmelerin bu yöndeki sorumluluklarını düzenlemelerine ve risklerini azaltmalarına yardımcı olmaktadır.
ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’ne Neden İhtiyaç Var?
Dünya Çalışma Örgütü (ILO) rakamlarına bakılırsa, dünyada her yıl 2 milyondan fazla çalışan, meslek hastalıkları ya da iş kazaları yüzünden ölmektedir. Ülkemizde de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı rakamlarına göre her yıl 100 bin civarında iş kazası olmakta ve bin civarında çalışan yaşamını kaybetmektedir. Bu rakamlar gözardı edilecek boyutta değildir. İşletmeler iş güvenliği ve çalışan sağlığı bakımından ortaya çıkacak tehlikeleri ve riskleri tanımlamak ve bunları yönetmek zorundadır.
ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı hazırlık çalışmalarının 2016 yılında tamamlanması ve yayınlanması bekleniyordu ancak henüz bir sona gelinmiş değildir.
İşletmelerin üretim faaliyetlerini arttırmaları, bu faaliyetlerden kazanç elde etmeleri ve piyasadaki rakipleri ile mücadele edebilmeleri herşeyden önce işletme bünyesinde sağlık ve güvenlik konusuna verilecek öneme bağlıdır. İşletmelerin başarılı olmaları için, güçlü bir yönetim ve nitelikli bir işgücü yanında şeffaf ve güvenilir bir çalışma ortamının sağlanması gerekmektedir.
ISO 45001 standardı, liderlik, organizasyon yapısı ve risk yönetimine daha fazla odaklanmaktadır. Revize edilen taslak çalışmalarına göre işletmelerin üst yönetimleri iş sağlığı ve güvenliği konularına daha fazla dahil edilmektedir. Ayrıca bu standart, ISO tarafından yayınlanan son formata uygun şekilde tasarlandığı için, işletmede ISO standartlarından herhangi biri kurulu ise, bu işletmeler ISO 45001 standardına daha kolay adapte olabileceklerdir. Bu standart özellikle küçük işletmelerde iş sağlığı ve güvenliği konularından sadece bir kişinin sorumlu tutulmasına imkan vermektedir.
OHSAS 18001 standardı 4 ana başlıktan oluşurken ISO 45001 standardı 10 ana başlıktan oluşmaktadır. OHSAS 18001 standardının amacı, işletmelerin işçi sağlığı ve iş güvenliği risklerini kontrol etmeye ve bu konudaki performansını geliştirmeye yöneliktir. ISO 45001 standardının amacı ise, işletmenin önceden önlem almasını sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliği performansını sakatlıkları ve hastalıkları önleyerek geliştirmektir.
ISO 45001 standardı, sürekli gelişim ve risk yönetimi konularına odaklanmaktadır. Ayrıca alt işverenler, tedarikçi firmalar ve yükleniciler ile ilgili esaslar içermektedir. Bunun yanı sıra performans değerlendirmeleri daha ön planda tutulmuştur. İşletmenin iş sağlığı konusundaki performansı stratejik planlamada dikkate alınacaktır. Her kademedeki çalışanlar, sisteme katılım yönünde desteklenecektir.
ISO 45001 standardı yayınlandığı zaman OHSAS 18001 standardı kaldırılacak ve ISO 45001 standardı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı olarak uygulamaya geçecektir. Ancak OHSAS 18001 belgesi almış işletmeler için bir geçiş süreci uygulanacaktır. Bu süreç konusunda işletmelerin OHSAS belgesini aldıkları belgelendirme kuruluşu ile temasa geçmeleri gerekecektir.
