Sosyal Sorumluluk Kavramının Gelişmesi
Son yıllarda sosyal sorumluluk standardından çokça söz edilmektedir. Ancak ülkemizde çok yeni bir standarttır. Henüz ISO 26000 belgesi alan işletme sayısı 10’dan fazla değildir. Bugüne kadar rekabet konusunda hep kalite ve maliyet unsurları ön plana çıkıyordu. Ancak son yıllarda ahlaka uygun faaliyet göstermek ve sosyal sorumluluklara sahip olmak da rekabetin önemli unsurları arasına girmeye başlamıştır. Bunun yanı sıra sivil toplum kuruluşları da gelişen iletişim teknolojileri sayesinde gittikçe güçlenmiştir ve sosyal sorumluluk kavramının işletmelerde yerleşmesinde etkili olmuştur.
Sosyal sorumluluk kavramının gelişmesinde başka faktörler de etkilidir. Şöyle ki,
- Ekolojik dengenin bozulmasına neden olan işgücü ağırlıklı eski teknolojilerin gelişmekte olan ülkelere daha fazla transfer edilmesi
- Gelişmiş ülkelerin yasal düzenlemelerinden kaçan ve ucuz iş gücü kullanarak uzun ömürlü yatırımlar yapmayı amaçlayan uluslararası işletmeler üzerinde baskıların artması
Bu faktörler ISO 26000 standardının ortaya çıkmasında oldukça etkilidir. ISO 9001 standardı bilindiği gibi işletmelerin müşterilerine daha güvenilir ve kaliteli ürünler sunma sorumluluğunu hedef almaktadır. Bunun yanı sıra ISO 14001 standardı doğal çevreye karşı olan sorumlulukları düzenlemektedir. OHSAS 18001 standardı işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği sorumluluklarına odaklanmıştır.
Sosyal Sorumluluk 8000 standardı (Social Accountability 8000), Uluslarararası Sosyal Sorumluluk Örgütü tarafından 1997 yılı Ekim ayında yayınlanmıştır. Bu standardın yayınlanmasında işçi sendikaları, insan hakları ve çocuk hakları örgütleri, işverenler ve akademisyenler de katkıda bulunmuştur. Bu standardın temel amacı, çalışanların haklarını garanti altına almaktır. Standart hazırlanırken Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) sözleşmeleri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi dikkate alınmıştır. Kısaca SA 8000 standardı işveren, tedarikçi firma, müşteri ve topluma karşı olan sosyal sorumlulukları kapsamaktadır.
Sosyal sorumluluk derken, işletmelerin faaliyet gösterdiği ortamı koruma ve geliştirme konusundaki yükümlülükleri ifade edilmektedir. SA 8000 standardı, mal ve hizmet üretiminde etik kuralları garanti altına almaktadır.
ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi Nedir?
Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) 2010 yılında Sosyal Sorumluluk standardını (SA 8000 standardını) esas alarak ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi standardını yayınlanmıştır. Bu standard sadece özel sektör firmaları değil, kamu sektörü kuruluşları için de uygulanabilir özelliktedir. Sivil toplum kuruluşları dahil, her sektörde işletme, büyüklüğüne bakılmaksızın bünyesinde bu sistemi kurulabilir ve uygulayabilir.
ISO 26000 standardının gerekliliklerini yerine getiren işletmeler, rekabette üstünlük sağlamak, müşterilerin beklenti ve ihtiyaçlarını karşılamak, işletmenin saygınlığını ve verimliliğini arttırmak, tüketicilerin güvenini yükseltmek, iş yaptıkları tedarikçi ve taşeron firmalarla ilişkileri iyileştirmek ve çalışanların motivasyonunu arttırmak gibi birçok konuda ilerleme kaydetmektedir.
Bugün sosyal sorumluluk kavramının tanımlanmasında ve uygulamasında farklı görüşler ileri sürülmekte ve çeşitli tartışmalar yapılmaktadır. İşletmelerin misyon, vizyon ve değer taahhütleri arasında sosyal sorumluluk ifadeleri yer alırken bir yandan da birçok işletme sosyal sorumluluk projeleri tasarlamakta ve somut adımlar atmaktadır. Böyle bir ortamda yayınlanan ISO 26000 standardı gerçekten bu karmaşayı ortadan kaldıracak bir rehber niteliğindedir.
ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi, sosyal sorumluluk tanımlamaları ve uygulamaları üzerinde anlaşma sağlanan ilk resmi belgedir. ISO 26000 standardı sadece özel sektör kuruluşları için değil, kamu kuruşluları ve sivil toplum kuruluşlarına kadar her büyüklükte ve her sektörden işletmede uygulanabilir niteliktedir. Bu sistemin amacı sürdürülebilir kalkınma sağlamaktır. Bütün sosyal sorumluluk projelerinin hedefi, sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmektir. ISO 26000 standardı, sosyal sorumlu olduğunu iddia eden kuruluşların bu ilkeyi hayata geçirmesine ve iş süreçlerine yansıtmasına imkan tanımaktadır.
ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi tamamen gönüllük esasına dayalıdır ve diğer ISO standartlarında olduğu gibi bir denetleme ve belgelendirme sürecine sahip değildir. Özel sektörün bu standardı bir pazarlama aracı olarak kullanmaması için böyle bir yol izlenmiştir. Böyle olunca bu sistem, gerçekten sosyal sorumluluk duygusu ile projeler yürütmek isteyen ve iş süreçlerini bu ilkeler doğrultusunda yapılandıran işletmeler tarafından uygulanabilecektir.
Bu şekilde ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi faaliyetleri sürdürülen aşağıdaki sosyal sorumluluk çalışmalarına alternatif olmamakta ve bu çalışmaları desteklemektedir:
- Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)
- Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi
- Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)
- Global Reporting Initiative (Küresel Raporlama Girişimi)
ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi İşletmelere Ne Kazadırıyor?
ISO 26000 standardı yedi ana başlık altında yapılanmıştır:
- Organizasyonel yönetişim
- İnsan hakları
- Çalışan uygulamaları
- Çevre
- Adil çalışma uygulamaları
- Tüketici meseleleri
- Toplumsal katılım ve gelişme
Bu başlıklar altında işletmenin yapması gereken faaliyetleri tespit etme ve uygulama süreçleri açıklanmaktadır. Bu süreçler işletmelerin kendi değerleri ve faaliyet alanlarına bağlı olarak belirlenmek zorundadır. Bu bakımdan her işletme ISO 26000 standardını kurarken bu başlıklar altında ilgili süreçleri hazırlamak zorundadır.
Sistemin işletmelere kazandırdıkları şu şekilde özetlenebilir:
- İşletmeler sektördeki rakiplerine karşı üstünlük kazanır
- İşletmenin sektördeki marka değeri ve itibarı yükselir
- İşletme yeni müşteriler kazanır, mevcut müşterilerde bağlılık yaratır
- İşletmede çalışanların moralleri yükselir ve işletmeye bağlılıkları artar
- Aynı zamanda çalışanların ve işletmenin verimliliği yükselir
- Yatırımcıların, sponsorların, finans gruplarının ve pay sahiplerinin işletmeye bakış açıları değişir
- İşletmenin resmi makamlar, medya, rakipler ve müşteriler ile iletişimi güçlenir
ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi özünde şu ilkeleri barındırmaktadır: sorumlu olmak, şeffaf olmak, etik davranmak, müşterilerin beklentilerine ve haklarına saygı göstermek, yasal düzenlemelere uymak, uluslararası davranış kurallarına uymak ve insan haklarına saygı göstermek.
Günümüzde çevreye duyarlılık, düşük maliyet, kaliteli ürün ve güvenlik konuları işletmeler içi yaşamsal önem sahiptir. Ancak ISO 26000 standardı ile birlikte artık sosyal sorumluluk duymak ve ahlaka uygun faaliyet göstermek de aynı şekilde rekabet edebilmenin önemli bir koşulu olmaktadır.
