Gıda Paketleme ve Ambalajlamanın Önemi
Sağlıklı gıda tüketiminde en önemli konulardan biri de paketlemenin ve ambalajlamanın ne kadar önemli olduğudur. Sağlıklı beslenme konusunda medayada yer alan haberlerin çok azı gıda maddelerinin tüketicilere ulaşmasına kadar geçen süreçler ile ilgilidir. Son günlerde çok moda olan organik ürünler tanıtılırken bileşenlerin besin değerleri ve faydalar sıralanıyor ancak bu ürünlerin nasıl paketlendiği, hangi koşullar altında depolandığı ve tüketicilere nasıl ulaştırıldığı ve atıklarının ne olduğu konularına pek girilmiyor.
Oysa paketleme ve ambalajlama süreçleri gıda sektöründe birçok sonuçları olan ciddi süreçlerdir. Sağlıklı ve doğru ambalaj uygulamalarını anlamak için de öncelikle gıda ambalajları ve paketleme çalışmalarının işlevlerine eğilmek gerekiyor.
Gıda paketmelemenin temel amacı, fiziksel korumadır. Yani paketlenen gıda maddelerinin dış faktörlerde korunması birinci amaçtır. Paketleme, gıda maddelerinin darbelere, basınca, sıcaklık ve hava koşullarına, bakteri ve küflere karşı korunma sağlamaktadır. Aynı zamanda içindeki gıda maddesini su, buhar, toz ve benzeri etkilere karşı korumaktadır. Ayrıca bazı paketler gıda maddelerinin raf ömrünü uzatmak için nem kurutucu veya oksijen emici maddeler barındırmaktadır.
Paketlemenin bir avantajı küçük boyutlu paketlerin kolay taşınması amacı ile birleştirilerek daha büyük bir paket haline getirilmesidir.
Ayrıca içindeki gıda maddelerinin nasıl saklanacağı, nasıl taşınacağı, nasıl tüketileceği, geri dönüşüm koşulları, üretim ve son kullanma tarihi ve ürün muhteviyatı gibi bilgiler ambalaj üzerinde yer almaktadır.
Gıda maddelerin taşınması sırasında ortaya çıkacak ya da marketlerde raf ömründe meydana gelecek problemler için en doğru çözüm yolu paketlemedir. Ürünlerin orijinal olduğunun garantisi ve herhangi bir şekilde açılıp açılmadığı da ambalaj üzerinden takip edilmektedir. Ürün güvenliği açısından bu önemli bir noktadır. Modern işletmelerde üretilen ambalajlarda, üretim sürecini gösteren barkod veya hırsızlığa karşı RFID çipi (radyo frekansı ile tanımlama) gibi özellikler bulunmaktadır. Bunların olmaması durumunda ürünün orijinalliğinden şüphe edilir.
EN 15593 Gıda Paketleme Standardı Nedir?
Günümüzde gıda ambalajları sağlıklı ve modern paketleme teknikleri ile üretilmektedir. Ülkeden ülkeye bunlar farklılık gösterse de belli standartların olması yönünde çalışmalar da yapılmaktadır. Bu standartlardan biri de Avrupa Standartlar Komitesi (CEN) tarafından geliştirilen EN 15593 Gıda Paketlemesi standardıdır. Bu standart gıda paketleme sektöründe hijyen yönetimine ve uluslararası alanda tanınırlığa ulaşmış bir standarttır. Bu standart, tehlike analizi ve risk değerlendirme esasları üzerine kurulmuştur. Uygun kontrol noktalarının belirlenmesini ve üretim sürecindeki her seviye için ölçüm yapılmasını gerektirmektedir. İşletmede kurulu ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi gibi yönetim sistemi standartları ile kolayca entegre olabilmektedir. Ancak bu sistemlerin işletmede kurulu olması bir zorunluluk değildir.
EN 15593 standardı, öncelikle paketleme faaliyetlerine odaklanmıştır. Ancak diğer paketleme bileşenlerine ve paketleme işi yapan üretici firmaların tedarikçilerine de uygulanabilmektedir.
Esas olarak gıda maddeleri üretiminin çeşitli süreçlerinde yer alan tedarikçi firmalar açısından, gıda güvenliği ve gıda sağlığı bakımından risk yaratmayacak şekilde gıdaların iüretiminin gerçekleştirilmesi, paketlenmesi, dağıtılması ve satışa sunulması gerekmektedir. Bu süreçler içinde, gıda maddelerinin hijyen koşulları bakımından modern yöntemlerle paketlenmesi ve ambalajlanması ve tüketicilere güvenli bir şekilde ulaştırılması ayrı bir önem taşımaktadır.
EN 15593 Gıda Paketleme Belgesi, gıda üreten firmalar adına paket ve ambalaj üreten firmaların, gerekli hijyen koşullarını esas alarak üretim yaptıklarını kanıtlayan bir belge olmaktadır. Başka bir ifade ile EN 15593 belgesi, ürünlerin paketlenme ve ambalajlanma faaliyetlerinin güvenliğini sağlamak çin kullanılmaktadır.
Ülkemizde Türk Standartları Enstitüsü tarafından bu standart şu başlıkla yayınlanmıştır: TS EN 15593 Ambalajlama - Gıda maddeleri için kullanılan ambalajların üretiminde hijyen yönetimi - Gereklilikler. Söz konusu standart, gıda ambalajı üreten frmalar ve bunların tedarikçisi firmalar için, üretim, depolama ve nakliye faaliyetlerinde hijyen yönetim sistemi gerekliliklerini kapsamaktadır.
EN 15593 standardının kapsamı şu şekildedir:
- Kapsam, atıf yapılan standart ve dokümanlar, terimler ve tarifler
- Hijyen yönetim sistemi
- Yönetim sorumluluğu
- Belgelerin kontrolü
- Özellik
- Uygunsuzlukların ve olayların yönetimi
- İzlenebilirlik
- İç denetimler
- Şikayet yönetimi
- Tedarikçilerin onayı ve izlenmesi
- Dış kaynak kullanımı
- Ürünün izlenmesi ve ölçülmesi
- İnsan kaynakları
- Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi
- Genel
- Uygulamalar
- Bulaşma kaynakları
- Fiziksel bulaşanlar (yabancı cisimler)
- Kimyasal bulaşanlar
- Biyolojik bulaşanlar
- Depolama ve dağıtım
- Temizleme
- Bakım
- Iskarta ve atık işleme
- Fabrika gereklilikleri
- Harici alanlar
- Binalar
- Ekipman
- Tesisler
- Personel
- Erişim noktaları ve belirli rotalar
- İş kıyafetleri
- Kişisel eşyalar
- Tuvaletler ve dolaplar
- Yeme, içme ve tütün kullanımı ve ilaçlar
- Yaralanmalar ve hastalıklar
- Ziyaretçiler
EN 15593 Gıda Paketlemesi Belgesi’ni alan işletmelerin başlıca kazançları şunlar olmaktadır:
- İşletmenin sorumlulukları ve faaliyet riskleri azalır
- Hijyen yönetim sisteminin etkinliği onaylanmış olur
- Tüketicilerin sağlığı korunmuş olur
- Gıda sektörünün beklentileri karşılanmış olur
- Gıda üreten firmaların paketleme malzemelerine olan güveni artar
- Firmanın verimliliği artar, rakiplerine karşı üstünlük elde eder
Kısaca EN 15593 standardı, gıda maddelerinin paketlenmesinde kullanılan ambalajların üretiminde firmanın hijyen yönetimini sağlamış olmaktadır. Gıda zinciri üzerinde bulunan bütün üretici firmalar için artık, gıda güvenliği ve sağlığı en önemli ve zorunlu bir kriterdir. Tüketicilerin bilinlenmesi ve ihtiyaçlarının gelişmesi ile birlikte gıda güvenliği konusu daha önemli bir hal almıştır. Bu anlamda ambalaj üreten firmalar da gıda güvenliği sürecine dahil olmaya başlamıştır. Bugün EN 15593 standardı, ambalajlama malzemelerinin gıda güvenliği açısından ne kadar hijyen olduğunu kanıtlamaktadır.
