Gıda Güvenliği Dünyada Ne Durumdadır?
Bugün hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde, gıdaların tüketicilere sunulmasına yönelik faaliyetlerin tamamı, resmi kuruluşların vatandaşlarına sunduğu temel hizmetler kapsamında ele alınmaktadır. Bu yüzden gıda güvenliği zincirinde tarladan başlayarak tüketicilerin mutfağına kadar üretimin bütün aşamalarının izlenebilir olması son derece önemlidir.
Bugün bütün dünyada insanlar, pazara sunulan gıda maddelerinin taşıdığı riskler ve besin değerleri konusunda hem endişe duymaktadır hem de öncesine göre daha fazla bu konulara ilgi göstermektedir. Aynı zamanda resmi kuruluşlardan gıda güvenliğinin sağlanması ve insanların korunması yönünde talepler artmaktadır.
Uzak yakın farketmeden ülkeler arasında ticaretin artması ve üretilen gıda maddelerinin hızlı bir şekilde ve tazeliğini kaybetmeden dünyanın her yerine gönderilmesi ile, gıda ticaretinde dünya yeni bir oluşumun içine girmiştir. Bu durum karşısında bu ürünleri ithal eden ve ihraç eden ülkeler, gıda kontrol sistemlerini güçlendirmek ve risk tabanlı kontrol stratejileri geliştirmek için yasal düzenlemeler yapmışlardır. Bu çerçevede uluslararası alanda Dünya Ticaret Anlaşmaları, ülkelerin ve yasal düzenlemelerin gelimesinde ve yeni gıda standartlarının oluşmasında etkili olmuştur. Gıda güvenliği konusunda önemli ilerlemeler kaydeden gelişmiş ülkeler bile, zaman içinde çeşitli şekillerde ortaya çıkan gıda kaynaklı yeni riskler farkederek sistemlerini güncellemektedir.
Bu gelişmeler karşısında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü, bilhassa gelişmekte olan ülkelerde, gıda zincirinde yer alan bütün işletmeleri kapsayacak ve bilimsel ilkelere ve kurallara dayalı ulusal gıda kontrol sistemlerinin kurulması yönündeki çalışmaları desteklemektedir.
Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda gıda kontrolü farklı merciler arasında paylaşılmış durumdadır ve bu durum yetki dağınıklığı ve koordinasyon eksikliği yaratmaktadır. Aynı zamanda gıda kontrolü çalışmaları ile ilgili farklı yasal düzenlemeler yapılmış durumdadır. Gıda kontrolünün çoklu sistemlerle sağlanmaya çalışıldığı bu ilkelerde, tek bir kuruluşun güçlenerek toplum sağlığının korunması, hile ve aldatmaların önlenmesi, gıda taklit ve tağşişinin ortadan kaldırılması ve ticaretin kolaylaşması için strateji belirlemesine ihtiyaç duyulmaktadır.
IFS Uluslararası Gıda Standardı Nedir?
Dünyada gıda maddelerinin neden olduğu hastalıkların ortaya çıkma ve tekrarlanma oranları yükselmektedir. Diğer yandan gıda güvenliği ve kalite kriterlerinin karşılanmasında ülkeler arasında yaşanan uyuşmazlıklar artmaktadır. Bu artışlar yüzünden gıda güvenliğine yönelik uygulamalar uluslararası platformda tartışılmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkeler de yaşadıkları gıda kaynaklı krizler yüzünden, kendi sistemlerini sorgulamaya başlamışlardır. Bunun sonucunda uyguladıkları gıda kontrol sistemlerini revize etmeye başlamışlardır. Bu çalışmalarda şu noktalar ağırlıklı olarak sorgulanmıştır:
- Yapılan uygulamaların gittikçe artan gıda kaynaklı problemleri önleme becerisi
- Bu uygulamaların gıda sektöründe üretim, işleme ve pazarlama faaliyetlerinde hızlı gelişen teknolojileri takip edebilme becerisi
- İnsanların sağlığını koruma amaçlı ve bilimsel esaslara dayanan gıda kontrol sistemlerinin geliştirilmesi
- Uluslararası gıda ticareti, gıda güvenliği ve kalite standartlarının uyumlu hale getirilmesi
- İnsanların değişen yaşam şekilleri ve hızlı şehirleşme
- Tüketicilerin gıda güvenliği ve kalitesi konularında daha bilinçli olması ve resmi kuruluşlardan taleplerin artması
Global Gıda Güvenliği Girişimi (Global Food Safety Initiative, GFSI), Kuzey Amerika, Avrupa ve Avustralya merkezli kırk civarında ticari işletmenin biraraya gelerek kurdukları bir organizasyondur. Bu kuruluş dünya genelinde gıda güvenliği yönetim sistemlerinde işbirliği sağlamak için gıda sektöründeki kilit aktörleri bir araya getirmiştir. Tüketicilerin olduğu heryerde güvenli gıda vizyonu ile yola çıkan bu kuruluşun amacı küresel bir gıda güvenlik standardı hazırlamak ve gıda sektöründeki işletmelerin daha güvenilir gıda ürünleri satmalarını sağlamaktır.
Global Gıda Güvenliği Girişimi’nin hedefleri şunlardır:
- Farklı gıda güvenliği yönetim sistemleri arasında yakınlık kurarak işletmelerin gıda güvenliği risklerini düşürmek
- Fazlalıkları ortadan kaldırarak ve operasyonel verimliliği yükselterek küresel gıda sistemindeki maliyetleri düşürmek
- Tutarlı ve etkin küresel gıda sistemleri oluşturmak için gıda güvenliğinde yetkinlikleri arttırmak ve kapasiteyi geliştirmek
- Bilgi alışverişi ve işbirliği yaratarak benzersiz bir uluslararası platform oluşturmak
IFS Uluslararası Gıda Standardı, (International Food Standard), 2000 yılında bu şekilde ortaya çıkmıştır. Bu standart ile birlikte gıda üreten firmaların ve tedarikçi firmaların piyasaya, gıda güvenliği ve hijyen açısından uygun gıda maddeleri sunmaları sağlanmış olmaktadır. 2012 yılında IFS standardının altıncı güncellemesi yapılmıştır. Bu standart sayesinde gıda güvenlik standardı ölçülebilir hale gelmiştir.
IFS Uluslararası Gıda Standardı hazırlanırken şu hedefler dikkate alınmıştır:
- Ortak bir standart oluşturmak ve tek bir değerlendirme sistemi kurmak
- Akredite olan belgelendirme kuruluşlarını ve denetçileri kabul etmek
- Bütün tedarik zinciri boyunca karşılaştırılabilir ve şeffaf olmak
- Gıda üreten firmaların ve tedarikçi firmaların maliyetlerini düşürmek
IFS Uluslararası Gıda Standardı yayınlanmadan önce Alman, Fransız, İtalyan ve diğer büyük perakende zincirleri, kendi markalı ürünlerinin gıda güvenliğini sağlamak üzere kendi sistemlerini uyguluyorlar ve kendi denetimlerini yapıyorlardı. Böyle olunca da işletmelerin standartlara ve denetimlere bakış açıları farklı oluyordu. Bu ise gıda üreten firmaları güç durumda bırakıyordu. IFS standardı, standartlara uyma ve denetimler konusunda ortak bir yaklaşım getirmektedir. IFS Uluslararası Gıda Standardı sayesinde hem gıda güvenliği sağlanmış olmakta hem de gıda üreten firmaların ürün kaliteleri denetlemektedir. Günümüze sadece Avrupa ülkelerinde değil bu standart dünyanın her yerinde kabul görmektedir.
Bu standardın yapısı şu şekildedir:
- Denetleme için temel gereklilikler (Kalite Yönetim Sistemi, risk yönetimi, HACCP standardı, süreçler, dokümantasyon ve kayıtlar, üst yönetim sorumluluğu, kaynak yönetimi, üretim süreçleri, ölçme, analiz ve iyileştirmeler)
- Depolama ve dağıtım faaliyetleri (ürün teması, bakım, izlenebilirlik, haşere kontrolü, hijyen, yükleme alanı ve benzeri)
- Taşıma faaliyetleri ile ilgili gereklilikler (ambalaj ve taşıma)
IFS Uluslararası Gıda Standardı’nın işletmelere kazandırdıkları ise şunlardır:
- İşletme yerli ve yabancı piyasalara daha kolay girmektedir
- Bilhassa Avrupa Birliği ülkelerinde önemli bir rekabet avantajı elde etmektedir
- Gıda güvenliği, kalite ve hijyen gereklilikleri sağlanmış olmaktadır
- Gıda güvenliğini tehdit eden riskler kontrol altına alınmış olmaktadır
- Tüketicilerin bu işletmelere olan güveni artmaktadır
- Üretim hataları düşmekte ve işletmenin verimliliği artmaktadır
