Gıda Güvenliğinin Önemi
İnsanların sağlıklı olmaları ve yaşamlarını ve fiziksel gelişimlerini sağlıklı sürdürebilmeleri açısından yeterli miktarda ve güvenli gıdayı almaları, yani yeterli ve dengeli beslenmeleri gerekmektedir. Ancak dünya genelinde gıdaya yönelik problemler her geçen gün büyüyerek artmaktadır. Bu problemlerin başında ise gıda güvenliği gelmektedir.
Gıda güvenliği ile ilgili problemlerin kaynağı çok çeşitlidir. Örneğin,
- Çevre kirliliği artmaktadır
- İnsanların tüketim alışkanlıkları değişmektedir
- Toplu gıda üretiminde artış gözlenmektedir
- İnsanların eğitim ve gelir seviyeleri düşüktür
- Yasal düzenlemeler yetersiz kalmakta veya yeterince uygulanmamaktadır
- Gıda maddelerinin saklama süreleri uzatılmaktadır
- Kontrol dışı gıda üretimi yapılmaktadır
- Denetimler yapılmamakta veya yeterli olmamaktadır
- Gıda üretiminde yeni teknolojiler çıkmaktadır
- Nüfus artışı çok yüksektir
Bütün bu problemler yüzünden yaşamın temel maddesi olan gıdaların, tarladan tüketicinin masasına gelinceye kadar geçen süreçlerde güvenliği yeterince sağlanamamakta ve zararlı hale gelerek insan sağlığını tehdit etmektedir.
Gıda güvenliğini sağlama çabalarının özünde, sağlıklı ve kaliteli gıda üretimi yapılmasını sağlamak, bu amaçla gıda hammaddesinin temin edilmesi, gıda maddelerinin üretilmesi, işlenmesi, saklaması, taşınması, tüketicilere sunulması ve tüketilmesi aşamalarında gerekli kurallara uyularak yeterli önlemler almak yatmaktadır.
Gıda maddelerinde çeşitli kaynaklardan bulaşan veya bir şekilde bilerek dışarıdan eklenen ancak gıda olmayan kimyasal maddeler, insan sağlığı açısından en büyük tehlikelerdedir. İnsanlar hergün çok sayıda gıda katkı maddesine veya gıdalara bulaşan kimyasal maddelere maruz kalmaktadır. Bu maddeler insan ve hayvan vücudunda metabolize olamayan bir kısmı zehirli olabilen maddelerdir.
İşte kimyasal tehlikelere birkaç örnek: tarım ilaçları, gıda maddelerinin saklandığı kaplardan çözünerek gıdaya geçen civa, kurşun ve kadmiyum gibi metaller, iyi durulanmayan kaplardan gıdaya geçen deterjan atıkları, gıda ambalajlarından geçen kimyasallar, dioksinler, pestisitler ya da önerilen miktardan fazla kullanılan gıda katkı maddeleri. Son yıllarda dünyada gıda katkı maddeleri, hormon ve tarım ilaçları kullanımı ciddi boyutlardadır. Örneğin benzoik asit ve bileşikleri antimikrobiyal özellikleri yüzünden kullanılmaktadır. Melamin, gıdalarda protein eksikliğini tamamlamak için kullanılmaktadır. Çok sayıda sentetik boya maddesi, renklendirici olarak kullanılmaktadır. Sentetik olarak üretilen bazı maddeler tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır. Sodyum nitrit ve nitrat, gıdaların doğal rengini koruması için kullanılmaktadır. Birçok üründen trans yağlar kullanılmaktadır.
Gıdalara bulaşan kimyasal maddelerin başında bakır, civa, demir, nikel, kadmiyum, kurşun ve çinko gibi ağır metaller gelmektedir. Poliklorlanmış bifeniller, dioksinler, akrilamid ve polimerleri, pestisitler, hormonlar gıdalara bulaşan diğer kimyasal maddelerdir. Ambalaj malzemelerinden gıdaya geçen kirleticiler de insan sağlığı açısından ayrı birer kimyasal tehdittir. Bütün bunların yanı sıra Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO), özellikle ülkemiz açısından son derece tehlikeli bir noktadadır.
Gıda güvenliğini tehdit eden bu tablo karşısında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan açıklamaya göre 2020 yılına kadar kanser hastalıkları yüzde 60 oranında artacaktır. Bunda en büyük pay yüzde 35 oranında gıdalara katılan veya bulaşan kimyasal maddelerdedir.
Bu olumsuz gelişmeler karşısında güvenli gıda üretimi hiç olmadığı kadar önemli bir noktaya gelmiştir. Bilhassa Avrupa Birliği ülkeleri ve diğer gelişmiş ülkelerde artık kişi ve kuruluşlar, tüketime sunulan gıdalara ve doğal çevrenin korunmasına daha bilinçli bakmaya başlamıştır. Çevre dostu, doğala yakın, fazla işlem görmemiş, insan sağlığı için tehlikeli olmayan güvenilir gıdalar tercih edilmektedir. Bunu sağlamak amacı ile gıdalara bir standart getirilmesi zorunluluk olmaya başlamıştır. Bu çabalar tarladan masaya olarak ifade edilen gıda güvenliği yönetim sistemlerinin geliştirilmesini sağlamıştır.
BRC FOOD Gıda Standardı Nedir?
Gıda güvenliğini sağlayacak standartlaşma çalışmalarından biri İngiliz Perakendecilik Konsorsiyumu (British Retail Consortium) tarafından yapılmıştır. Bu kuruluşun isminin baş harflerinden oluşan BRC standardı İngiliz perakendeci firmaları tarafından tasarlanmıştır. Bu standart, gıda maddeleri ve ambalaj malzemeleri için gerekli koşulları kapsamaktadır. 1998 yılında ilk yayınlandığı zaman bu standart sadece denetim standardı olarak düşünülmüştü. 2002 yılında yapılan revizyon çalışmasında standarda belgelendirme koşulları da eklenmiştir. 2003 yılından itibaren Küresel Gıda Güvenliği Girişimi (Global Food Safety Initiative) kuruluşu tarafından onaylı bir standart olarak kabul edilmiştir.
BRC Food Gıda Güvenlik Sistemi standardı, işletmelerin minimum hijyen koşullarını sağlamasını hedeflemektedir. İşletmelerin bu hedefe ulaşabilmeleri için yönetim sistemlerine şu temel kriterleri uydurmak zorundadır: HACCP Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi, Kalite Yönetim Sistemi, çevre standartları, ürün kontrolü, süreç kontrolü ve çalışanların yeterlik ve hijyen standartları.
BRC Food belgelendirmesi başlıca şu kategorileri kapsamaktadır:
- İşlenmemiş kırmızı ve beyaz et ve balık ürünleri
- Ttaze ve dondurulmuş meyve ve sebzeler
- Süt, süt ürünleri ve yumurta gibi günlük yiyecekler
- Pişirilerek dondurulmuş gıdalar veya pişirmek için hazır et ve balık ürünleri
- Çevre koşullarına dayanıklı, ısı korumalı ve paketli gıda ürünleri
- Çevre koşullarına dayanıklı içecekler, kurutulmuş gıdalar, hafif gıda ürünleri, kahvaltı tahılları, unlu mamüller, sıvı ve katı yağlar ve gıda katkı maddeleri gibi diğer gıda ürünleri
Kısaca BRC Food Gıda Güvenlik Sistemi, üretici firmaların ve perakendeci firmaların kapasite ve yeterliliğini kanıtlayan, kendilerine ait denetim ihtiyaçlarını düşüren ve işletmelerin tedarikçi firmalar ve müşteriler üzerindeki yönetim yükünü hafifleten bir sistemdir. Bu sistemin ilkeleri şu şekilde özetlenebilir:
- Yürürlükteki yasal düzenlemelere uygun faaliyet göstermeyi temin etmek
- Standartları ve iş süreçlerini sürekli gözden geçirmek ve iyileştirmek
- En iyi uygulamaları yaygınlaştırmak
- Tekrar tekrar değerlendirmeler yerine sürekli denetim altında kaliteli ve sağlıklı üretim yapmak
BRC Food standardını kurmak isteyen işletmelerin, bunun öncesinde HACCP kriterlerini uyguluyor olmaları ve etkin bir Kalite Yönetim Sistemi’ne sahip olmaları gerekmektedir.
BRC Food belgesine sahip işletmeler gıda güvenliği ve ürün kalitesini yükseltmiş olmakta, ürünlerinin kalitesi için güvence sağlamış olmakta ve başta İngiltere olmak üzere uluslararası ticarette güçlenmekte ve rakiplerine karşı üstünlük elde etmektedir.
