EurepGAP Nedir?
EUREP ifadesi, Euro Retailer Produce Working Group adının baş harflerinden oluşmaktadır. Bu grubun adı dilimize Avrupa Perakendeci Üretici Çalışma Grubu olarak çevrilebilir. Bu grup, 1997 yılında çalışmalarına başlamıştır ve faaliyetleri tarımsal ürünlerin tarladan sofraya ulaşmasına kadar güvenliğini sağlamaya odaklanmaktadır. Çalışmalarında şu ilkeleri baz almaktadır:
- Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Önleme Analizi (HACCP)
- Zararlılarla Entegre Mücadele (Integrated Pest Management)
- Entegre Ürün Yetiştiriciliği (Integrated Crop Management)
EUREP, çiftçilik ile ilgili yeni yöntemlerin ve yeni teknolojilerin sürekli olarak gelişmesini desteklemektedir.
GAP ifadesi ise dilimize İyi Tarım Uygulamaları olarak çevrilen Good Agricultural Practice ifadesinin baş harflerinden oluşmaktadır. İyi Tarım Uygulamaları, tarımsal üretim yapılırken insanların ve bütün canlıların korunmasını esas almakta ve bu yapılırken doğal kaynakların korunması ve tarımsal üretimin izlenebilir ve sürdürülebilir olması ilkelerine bağlı kalmaya çalışmaktadır. Keza insanlara güvenilir tarım ürünlerinin sunulmasını hedeflemektedir.
Kısaca Avrupa Birliği ülkelerinde faaliyet gösteren süper ve hiper marketler (yani büyük perakendeci firmalar), tüketicilere daha sağlıklı tarımsal ürünler sunmak amacı ile Avrupa Birliği ülkelerinde yetiştirilen ya da dışarıdan ithal edilen tarımsal ürünlerde aranan asgari standartları yeni bir düzenleme yaparak belirlemişlerdir. Bu standartların uygulanması ile, iyi tarım yöntemleri kullanılarak tarımda kimyasal maddelerin kullanımı düşürülmüş ve bu şekilde tüketici sağlığı korunmaya çalışılmıştır.
Günümüzde bu EUREPGAP oluşumuna katılmayan üretici firmalar mevcut pazar paylarını korumakta güçlük çekeceklerdir. Çünkü Avrupa Birliği ülkelerinde perakendecilerin EUREPGAP belgeli ürünlere olan talepleri hızla artmaktadır. Bu durum, ülkemiz açısından da büyük önem taşımaktadır. Çünkü Avrupa Birliği ülkeleri ülkemiz için önemli bir hedef pazardır ve ülkemizde yaş meyva ve sebze ihracatının önemli bir kısmı Avrupa Birliği ülkelerine yapılmaktadır.
EurepGAP Belgesinin Önemi Nedir?
EUREPGAP uygulamasında, uluslararası kabul gören akredite denetim kuruluşlarından veya laboratuvarlardan belge almak gerekmektedir.
Uluslararası ticarete konu olan ürünlerin miktar ve çeşitlilik olarak artış göstermesi, özellikle Avrupa Birliği ülkeleri ama genelde bütün dünya ülkeleri tarafından kabul edilen gıda standartlarının oluşmasında etkili olmuştur. Bunun yanı sıra tüketicilerin gelir seviyelerinin artması, eğitim seviyelerinin yükselmesi, insanların gittikçe bilinçlenmesi ve pazardaki rekabetin artması da gıda güvenliğine gösterilen önemi arttırmıştır.
Birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de hayvan ve bitki sağlığı konusu daha fazla önemsenmektedir. Bu durum, uluslararası alanda kabul edilen standartların izlenmesini ve uygulanmasını zorunlu kılmıştır.
EUREPGAP, tarım sektörüne yönelik bir kalite sistemidir ve tarımsal üretimi en doğru şekilde yapabilmek amacı ile için geliştirilen ve temel esasları içeren İyi Tarım Uyguşamaları’nın çerçevesini belirlemektedir. EUREPGAP standardı taze meyva ve sebze yanında kesme çiçek ve fidan için de uygulanmaktadır. Ayrıca sonraki yıllarda EUREPGAP tarafından, hayvan tüketimi, tahıllar, yemlik bakliyat ve kahve için de özel standartlar belirlenmiştir. Bu uygulamalar ile aynı zamanda üreticilerin yaşam kalitelerinin de arttırılması hedeflenmektedir.
Esas olarak EUREPGAP protokolü üç belgeden oluşmaktadır:
- Protokol, üretim için başvurulacak standartlardan oluşmaktadır ve üretici firmaların uymak zorunda olduğu bir belgedir.
- Genel yönetmelik, belgelendirme aşamalarını ve yapılacak denetim çalışmalarının gereklerini açıklar.
- Kontrol noktaları ve uyum kriterleri, üretici firmaların uymak zorunda olduğu standartlar ve ayrıntılardır.
Dünyanın çeşitli yerlerinde 50’den fazla ülkede 70’den fazla belgelendirme kuruluşu tarafından belgelendirme işlemi yapılmaktadır. Verilen EUREPGAP belgesinin geçerlik süresi bir yıldır ve her yıl denetim yapılarak bu belgenin yenilenmesi gerekmektedir. Üretici firmalar bireysel olarak veya grup halinde belge almak için müracaat edebilirler.
EUREPGAP belgelendirme çalışmaları için şu uygunluk seviyeleri söz konusudur:
- Majör uygunluk: Belgelendirme için yüzde 100 uygunluk gerekmektedir.
- Minör uygunluk: Belgelendirme için yüzde 95 uygunluk gerekmektedir.
- Tavsiyeler: Kontroller yapılır ancak belgelendirmeye etkisi yoktur.
Öngörülen uygunluk elde edilmediği takdirde uyarı, askıya alma ve iptal etme gibi bazı yaptırımlar söz konusudur.
EUREPGAP standardı yanı sıra HACCP (Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Önleme Analizi) standardı ve TS EN ISO 22000 (Gıda güvenliği yönetim sistemleri - Gıda zincirindeki tüm kuruluşlar için şartlar) standardı gibi standartlar, gıda güvenliği ve insan sağlığı alanında uluslararası alanda geliştirilmiş standartlardır ve gıda ve tarım ürünleri üreten firmalarda toplam kalite yönetimini hedefleyen kalite güvence standartlarıdır.
EUREPGAP standardı, genel olarak şu kuralları tanımlamaktadır:
- Kalite yönetim sistemi ilkeleri çerçevesinde tarım ürünleri üretim süreçlerinin sürdürülebilirlik koşullarında kontrol edilmesi ve korunması
- Bütün süreçlerin kayıt altına alınması
- Kırsal alanda kesimde çayır ve mera alanlarının yönetimi, su yatakları ve kuyuların korunması, orman ve av hayvanlarının gözetilmesi
- Pestisit ve kimyasal maddelerin kullanım yöntemleri
- Hayvan refahı ve sağlığının sağlanması
EUREPGAP protokolü, tarladan başlayarak tüketiciye ulaşmakta olan tarım ürünlerine, taze meyva ve sebzelere, kesme çiçeklere ve fidanlara kadar geniş bir uygulama alanına sahiptir. İyi Tarım Uygulamaları Standardı tarım işletmelerinde yaygınlaştığı takdirde, hammaddeler, güvenli ve kontrollü bir sistem içinde üretilecek ve belgelendirilecektir. EUREPGAP belgelendirme çalışmaları, yerkürenin ekolojik dengesinin ve çevrenin korunması yanında gıda güvenliğinin sağlanması bakımından gıda zincirinin ilk halkasının güvence altına alınmasında önemli bir rol oynamaktadır.
Günümüzde gıda güvenliğinin yönetimine ilişkin, ülkeler arasında farklı uygulamalar ve belgelendirme çalışmaları yapılmaktadır. Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO), uluslararası bir standardın hazırlanması ve tarım işletmeleri ile gıda işletmelerinin birden çok belge düzenleme durumundan kurtarılması için bir çalışma sürdürmektedir. Bu çalışma sonunda HACCP ve EUREPGAP ilke ve kriterleri, ISO 9001 ve 9002 standartları, İngiliz Perakendeciler Birliği Teknik Standardı ve Uluslararası Gıda Standartları (IFS) birlikte ele alınarak yeni bir ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi standardı amaçlanmaktadır.
Ancak bu çalışmalar sürerken, 2007 yılnda EurepGAP ismi GlobalGAP olarak değiştirilmiştir. Bu standardın son versiyonu da 2013 yılında çıkarılmıştır. Günümüzde bir yandan İyi Tarım Uygulamaları belgelendirme çalışmaları yapılmakta, diğer yandan da GLOBALGAP belgelendirme çalışmaları sürmektedir.
