İyi Tarım Uygulamaları Ne Demektir?
İyi Tarım Uygulamaları, bir yandan verimli ve kaliteli bir tarımsal üretim, bir yandan da güvenli gıda tüketimi açısından çok önemlidir. Bu uygulama ile hem üretici firmaların kazancı ve rekabet gücü artmakta hem de tüketicilerin sağlığı korunmuş olmaktadır.
Esas olarak İyi Tarım Uygulamaları, ekin yapılacak topraktan, ürünler tüketicinin önüne gelinceye kadar uzanan bütün üretim ve pazarlama süreçlerini kapsamaktadır. Karar aşamasında, toprakta daha önce yetiştirilen ürünlerin veya yapılan tarımsal faaliyetlerin bilinmesi ve insan sağlığı ve çevre koşullarına olan etkisinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Eğer bu konularda kontrol altına alınamayacak riskler varsa, toprak İyi Tarım Uygulamaları için kullanılamaz.
İyi Tarım Uygulamaları’ndan beklenen yararın elde edilmesi için öncelikle üretici firmaların, üretim kararını vermeden önce risk değerlendirmesi çalışması yapması gerekmektedir. Bu risk değerlendirme çalışmasında, toprağın cinsi, erozyon özellikleri, taban suyu seviyesi ve kalitesi, sürdürülebilir su kaynaklarının durumu, toprağın parazit ve diğer zararlı böceklerle bulaşık olup olmadığı ve ekim yapılan alana komşu alanların etkisi mutlaka dikkate alınmalıdır. Üretici firmalar, toprak sağlığının korunması, bitki sağlığının en yüksek seviyede sağlanması ve tarım ilaçlarına bağımlılığın mümkün olduğunca ortadan kaldırılması için dönüşümlü üretim yapmak zorundadır.
Üretim faaliyetleri sırasında yapılacak bütün çalışmalar mutlaka kayıt altına alınmalı ve bu kayıtlar, daha sonra yapılacak denetimlerde gösterilmek üzere saklanmalıdır. Bu kayıtlarda, ürünlerin çeşidi, ekin yapılan coğrafi bölgenin özellikleri, neden gübreleme yapıldığı, gübre uygulama zamanı, gübreleme sırasında kullanılan kimyasal maddelerin ticari ismi ve miktarı, uygulama şekli, uygulama zamanından kaç gün sonra ürünlerin toplanması gerektiği ve sulama zamanı ve miktarı gibi birçok ayrıntı yer almalıdır.
Üretim faaliyetlerinde toprak işlenirken, toprağın aşınmasını (erozyonunu) engelleyecek ve toprağın fiziksel yapısını koruyacak yöntemler kullanılmalıdır. Kaliteli ve yüksek verim sağlayacak tohum, fide veya fidan kullanılmalıdır. Gübreleme ihtiyacını belirlemek için toprak analizleri yılda en az bir kere yapılmalıdır. Toprağın yapısına göre hangi gübrenin kullanılması gerektiğine karar verilmeli ve gübreleme, bitkinin ihtiyaç duyduğu zamanda ve miktarda yapılmalıdır. Sulama sistemleri, hem su kaynaklarını etkin kullanacak hem de ekili bitkinin ihtiyaç duyacağı miktarda temin edecek şekilde kurulmalıdır. Su kaynakları, mikrobiyal, kimyasal ve mineral kirleticilerin belirlenmesi amacı ile yılda en az bir kere analiz ettirilmelidir. Hastalık ve zararlılarla mücadele konusunda öncelikle kültürel, mekanik, biyolojik veya biyoteknik yöntemlere başvurulmalı, en son kimyasal mücadele tercih edilmelidir. Bu arada psetisit kullanılacaksa, belli sıklıkta pestisit kalıntı analizleri yapılmalı ve kalıntı miktarı limitlerin üzerine çıkmışsa acil eylem planı uygulanmalıdır. Ürünün toplanması, gerekli hijyenik koşullarda yapılmalıdır. Üretim faaliyetleri ile ilgili olası atıkların türü ve muhtemel kirlilik kaynakları belirtilmelidir.
Bu esaslara uygun üretim yapan işletmeler ve ürünleri, Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yetki verilen belgelendirme kuruluşları tarafından İyi Tarım Uygulamaları Ürün Belgesi ile belgelendirilmektedir.
Tüketiciler artık İyi Tarım Uygulamaları ile üretilen ürünleri ve gıda maddelerini tercih etmektedir.
İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2010 yılında İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. Bu yöntemeliğin çıkarılma amaçları şunlardır:
- İnsan ve hayvan sağlığına ve çevre koşullarına zarar vermeyen bir tarımsal üretimin yapılması
- Doğal kaynakların korunması
- Tarımsal faaliyetlerde izlenebilirliğin ve sürdürülebilirliğin sağlanması
- Tüketicilere güvenilir ürünler sunulması
Yönetmelik bu amaçlar doğrultusunda, iyi tarım uygulamalarının esaslarını düzenlemektedir. Yönetmelikte, iyi tarım uygulamalarının genel kuralları, kontrol ve belgelendirme işlemleri, ilgili kuruluşların, üreticilerin, üretici örgütlerinin, üretici firmaların ve belgelendirme kuruluşlarının görev ve sorumlulukları yer almaktadır.
Söz konusu yönetmeliğe göre İyi Tarım Uygulamaları, Bakanlık tarafından tespit edilen uygunluk kriterleri ve kontrol noktaları çerçevesinde yapılmaktadır. Belgelendirme yapacak kuruluşun, TS EN ISO/IEC 17065 standardı (Uygunluk değerlendirmesi - Ürün, proses ve hizmet belgelendirmesi yapan kuruluşlar için şartlar) kapsamında akredite olması gerekmektedir. Yapılacak denetimler sonrasında üretilen tarımsal ürünler belgelendirilmektedir. Tarımsal ürünlerin belgelendirme çalışmaları, bireysel veya grup şeklinde yapılabilir.
Yönetmeliğe göre belgelendirme çalışmaları şu ürün gruplarında yapılmaktadır:
- Bitkisel üretim (yaş meyva ve sebze, tarla bitkileri, çiçek ve süs bitkileri, fide ve fidancılık ve çay)
- Hayvansal üretim (süt sığırcılığı, sığır besiciliği, tavukçuluk ve hindicilik)
- Su ürünleri yetiştiriciliği (balık ve çift kabuklu su ürünleri yetiştiriciliği)
İyi Tarım Uygulamaları sistemi, tamamen üretici firmaların üretim faaliyetlerinin ve üretim süreçlerinin kayıt altına alınması esasına dayanmaktadır. Ürünler, toprağa ekilmesinden itibaren, hasat edilip tüketicinin masasına ulaşmasına kadar her adımda izlenmiş olmaktadır. Belgelendirme kuruluşları, bütün üretim aşamalarının, İyi Tarım Uygulamaları kriterlerine uygun gerçekleşip gerçekleşmediğini denetlemektedir.
İyi Tarım Uygulamaları belgesini almış olan üretici firmalar aşağıda sayılan konularda garanti vermiş olmaktadır:
- Üretim çalışmalarında, gıda güvenliğine yönelik bütün önlemler alınmıştır
- Üretim faaliyetleri sırasında toprağın ve çevre koşullarının korunmasına önem verilmiştir
- Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahı her zaman önemsenmiştir
Üretici firmalara verilen İyi Tarım Uygulamaları belgesinin geçerlik süresi, verildiği tarihten itibaren bir yıldır. Her yıl üretici firmaların yeniden denetimden geçmesi ve bu belgelerini yenilemeleri gerekmektedir.
İyi Tarım Uygulamaları belgesi sayesinde üretici firmalar, tüketiciler ve çevre koşulları bundan birçok fayda elde etmektedir. Örneğin,
- Üretici firmalar açısından, ürünler sağlıklı ve güvenilir kabul edilir. Toprak korunmuş olduğu için daha bol ürün elde edilir. Devletin destekleme imkanlarından öncelikli yararlanılır. İç ve dış pazarlarda rekabet gücü artar. Üretim maliyetleri düşer, verimlilik artar.
- Tüketiciler açısından, gıda güvenliği ve sağlık ile ilgili riskler düşer.
- Çevre açısından, doğal kaynaklar ve dünyanın ekolojik dengesi korunmuş olur. Çevreye karşı sorumlu ve sürdürülebilir üretim yapılmış olur. Doğal çevre ve biyolojik çeşitlilik korunmuş olur. Tarımın çevreye verdiği zararlar azalır. Yasal düzenlemelere uyulmuş olur.
