Bilindiği gibi ülkemiz yıllık olarak düzenli yağış alan, kuvvetli yağmur ve beraberinde gelen yıldırımlarla zaman zaman can ve mal kaybıyla sonuçlanan olaylar yaşamaktadır. Şehir yerleşkeleri, sanayi bölgeleri, yüksek bina ve diğer yapılar kötü hava şartlarında yıldırımlardan en çok etkilenenler listesinde yer almaktadır. Yıldırımlardan korunmak ve yıldırım etkisini toprağa aktarmak amacıyla kullanılan paratoner, yıldırım düşmesi esnasında oluşan elektrik enerjisini iletken yapısıyla kendi üzerine çekerek toprağa iletmektedir. Böylece yıldırım düşmesi ile oluşan çok büyük bir enerji yapılara ve çevresinde bulunan canlılara zarar vermeden güvenli bir şekilde toprağa akıtılabilmektedir.
Her ne kadar işletmede bir paratoner sistemi kurulmuş olsa da eğer bu tesisatta bir aksama varsa, işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getirmesi beklenemez. Topraklama konusundaki yasal düzenlemeler çerçevesinde paratoner ölçümlerinin yılda en az bir kere yapılması gerekli olacaktır. Herhangi bir arızalı durum tespit edilmemiş olsa bile, paratoner ölçümlerinin düzenli bir şekilde yapılması gerekmektedir.Paratoner ölçümlerinin mutlaka elektrik mühendisleri, elektrik teknikerleri ve yüksek teknikerler tarafından yapılması gerekmektedir. Bu ölçümler yapılırken öncelikle paratonerlerin sağlamlığı kontrol edilir. Direklerin sağlam olması ve uç kısımlarında paslanma olmaması gerekir. Paratonerler iletken bir yapıya sahiptir ve bağlantı noktalarında bir gevşeme olmamalıdır. Aksi halde yıldırımlı havalarda yangın çıkmasına neden olabilir. Paratoner ölçümü, aslında topraklama tesisatı ölçümü gibi yapılır. Paratoner topraklaması, eğer binada sağlıklı bir temel topraklaması varsa, eş potansiyel bara yapılarak bina tesisatına bağlanması doğru olacaktır. Bu topraklama sağlıklı değilse veya yoksa, mecburen harici bir toprak hattı kurulması gerekecektir.
Paratoner topraklaması ve diğer bütün elektrikli cihazların topraklamaları ayrı yapılmamalıdır. Bütün topraklanmalar eş potansiyel bir arada birleştirilmelidir. En uygun olanı da, temel topraklaması yapmak ve bütün topraklamaları eş potansiyel araya bağlamaktır. Topraklamada önemli olan temas yüzeyi ve aşındırıcı etkilere karşı dayanıklılıktır. Topraklama direnci ölçümü için, iniş iletkenleri ayrılarak, topraklama megeri kullanılmaktadır. Ölçüm sonucunda elde edilen direnç değeri en fazla 10 ohm olmak zorundadır. Eğer paratoner topraklama direnci bu değerin üzerinde çıkarsa, toprağa ilave çubuk gömülerek direnç düşürülmelidir. Bu arada topraklama direncinin düşürülmesine yardımcı olmak için piyasada bir takım kimyasal maddeler bulunmaktadır. Ancak uzmanlar aşındırıcı etkileri olabileceği ve daha önemlisi çevreyi kirlettikleri için bunu önermemektedir.
Yıldırım düşmelerine karşı kullanılan paratonerlerin yıllık olarak bakımı yapılması gerekmekte ve bu bakım periyodik olarak tekrarlanması gereken önemli hususlar arasında yer almaktadır. Ayrıca bu durum mevcut yönetmeliklerle de üretim tesisleri ve risk oluşturan diğer yapılar tarafından da kontrol edilen raporlar arasında bulunmaktadır. Yürürlükte olan mevzuata göre düzenli olarak bakım ve kontrolü yapılmayan paratonerlerin tespit edilmesi halinde ciddi anlamda cezai işlemler uygulanmaktadır. Can ve mal güvenliğine önem veren devlet tarafından paratoner bakımı üzerinde özellikle durulmakta ve bu zorunluluk pek çok olası riskin önüne geçmektedir.
Paratoner bakımı esnasında dikkat edilen başlıca konular;
- Paratonerin arızası olup olmadığı,
- Paratoner iletken ve yalıtkanlarında yıpranma, hasar oluşumunun tespiti,
- Doğru bir kurulum ve çalışma gösterip göstermediği,
- Topraklamasının düzgün olup olmadığı gibi pek çok husus kontrol edilmekte ve bu kontroller neticesinde paratoner bakım raporu oluşturulmaktadır. Kontrolleri sağlanarak verilen raporlar arşivlenerek saklanmalıdır.
Bütün elektrik tesisatı, topraklama tesisatı ve paratoner sisteminin kontrol periyodları, kontrol kriterleri ve esas alınacak standartlar İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği eklerinde yer almaktadır. Buna göre paratoner ölçümlerinde de dikkate alınacak yasal düzenlemeler şunlardır: Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği, Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ve TS EN 60079 standardında belirtilen hususlar.Firmamız elektriksel güvenlik muayeneleri çerçevesinde, paratoner ölçümlerini, ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uygun şekilde gerçekleştirmektedir. Bu konuda firmamız, Türk Akreditasyon Kurumu’ndan (TÜRCERT), TS EN ISO/IEC 17025 standardına uygun şekilde akredite olmuştur.
