Vinçlerin Kullanımında Güvenlik Önlemeleri
Vinçler, kaldırma ve iletme makinaları içinde son derece yaygın kullanılan ama o derece risk taşıyan araçlardır. Ancak gerekli ve yeterli güvenlik önlemleri alınmışsa herhangi bir tehlike yaratmazlar. Bazı işletmeler için hayati önem taşıyan bu araçların güvenlik önlemleri esas olarak üç başlık altında toplanmaktadır:
- Üretim ve montaj çalışmalarında alınacak güvenlik önlemleri
- Kullanılması sırasında alınacak güvenlik önlemleri
- Bakım ve onarım sırasında alınacak güvenlik önlemleri
Vinçlerin üretim ve montaj çalışmalarında alınacak başlıca güvenlik önlemleri şunlardır:
- Vincin görülebilir bir yerinde, vincin en fazla kaldırabileceği yük miktarı yazılmalıdır.
- Ray ve taşıyıcı olarak kullanılan kirişler, maksimum yüke göre üretilmiş olmalıdır.
- Halatlar tambur üzerine düzgün sarılmalı ve kesilmelerini önlemek için halat kılavuzları olmalıdır.
- Aynı alanda ikiden fazla vinç kullanılacaksa, bu vinçler birbirlerinin çalışma alanına girmeyecek şekilde kurulmalıdır.
- Kanca güvenlik katsayısı, en ağır yük için en az beş olmalıdır.
- Elektrikli vinçler mutlaka uygun şekilde topraklanmalıdır.
- Vincin çalışma alanı işaretlenmeli ve vincin geçiş yollarına malzeme konulmamalıdır.
- Yükün kaldırılacağı alanda, kancanın geriye kaçabileceği ve yükün salınım yapabileceği alanlar bulunmalıdır.
- Operatörün görüş alanı kapatılmamalıdır.
- Vincin kumanda kutusu üzerinde, acil durumlarda vinci durdurmak için akımı kesen acil durdurma anahtarı bulunmalıdır.
- Vinçlerin frenleme sistemi, beklenmedik bir anda yükün inmesini önleyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır.
- Beş ton ve daha fazla yük kaldıran vinçlerde, iki elektrikli fren ya da bir elektrikli bir mekanik fren bulunmalıdır.
- Açık havada çalışan vinçlerde, vinç üzerinde, yük kancasını sürekli aydınlatan lambalar bulunmalıdır.
- Motorlu vinçlerde yükün kaldırılması sırasında veya vincin hareket etmesi durumunda sesli ve ışıklı uyarı yapılmalıdır.
- Vincin kendisine ait ağır parçaların indirilip kaldırılmasını sağlamak amacı ile vinç üzerinde caraskal veya makaraların takılacağı kollar veya halkalar bulunmalıdır.
Vinçlerin kullanılması sırasında alınacak başlıca güvenlik önlemleri şunlardır:
- Vinçler sadece ehliyetli ve deneyimli operatörler tarafından kullanılmalıdır.
- Vinçler kullanılmaya başlanmadan önce mutlaka operatörler tarafından kontrol edilmelidir.
- Yüklerin kaldırılmaları, taşınmaları ve indirilmeleri sırasında deneyimli manevracılar tarafından verilecek işaretlere uyulmalıdır.
- Operatör, yükü bırakmadan kesinlikle vincin yanından ayrılmamalıdır.
- Yükle birlikte kesinlikle insan taşınmamalıdır.
- Yükler diğer çalışanların üzerinden geçirilmemelidir.
- Yükler hiçbir şekilde askıda bırakılmamalıdır.
- Yükler dik olarak kaldırılmalı ve yükün salınımlarına ve tehlike durumuna karşı önlem alınmalıdır.
- Vinç çalışırken sesli ve ışıklı ikazlar uyarılar çalışıyor olmalıdır.
- Açık alanda çalışan vinçlerin fırtınaya karşı rüzgar güvenlik sistemleri bulunmalıdır.
- Rüzgar hızı saatte 50 km üzerinde ise kule vinçler çalıştırılmamalıdır.
- Kabinli vinçlerde, kabinler yanmaz malzemeden yapılmış olmalı, açık havada kullanılan vinçler dış etkilere karşı dayanıklı olmalıdır.
- Açık havada kullanılan vinçlerde yıldırıma karşı güvenlik önlemleri alınmış olmalıdır.
- Vinçlerin her üç ayda bir düzenli kontrolleri yaptırılmalıdır.
Vinçlerin bakım ve onarım çalışmaları sırasında alınacak başlıca güvenlik önlemleri şunlardır:
- Onarım çalışmaları öncesinde vinç üzerindeki bütün kumanda sistemleri durdurulmalıdır.
- Aynı ray sistemi üzerinde çalışan başka vinçler varsa, bunları uygun mesafede durduracak takozlar konulmalıdır.
- Halat tamburları, miller veya bobin motorları sökülecekse, önce kaldırma halatları, tamburlar üzerinden çıkarılmalıdır.
- Vinç üzerinde yapılan her türlü bakım, onarım ve tadilat işlemleri için mutlaka kayıt tutulmalıdır.
Kule Vinç Nedir, Kule Vinç Muayene Esasları Nelerdir?
Sürekli gelişen ve büyümesini sürdüren inşaat sektöründe, artan rekabet koşulları, inşaat şirketlerini daha hızlı, güvenilir ve etkin çalışmaya zorlamaktadır. Bu bağlamda inşaat çalışmalarında kule vinç kullanımı, vazgeçilemez bir durumdadır. Ancak bu kadar yaygın kullanılması ile birlikte inşaat sektörü, iş sağlığı ve güvenliği risklerine daha fazla maruz kalmaktadır.
Bu nedenle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılarak işletmelerin risk değerlendirme çalışması yapmaları zorunlu hale getirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, risklerin önceden tespit edilmesi ve işletmelerde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının kurulmasıdır. İnşaat sektöründe ne yazık ki ölüm ve yaralanma ile sonuçlanan birçok kaza yaşanmaktadır. Bu çerçevede inşaat alanında işleri büyük ölçüde kolaylaştıran kule vinçlerin kullanımı geniş yer tutmaktadır. Ama bir yandan da çalışanlar kule vinç kaynaklı risklere daha fazla maruz kalmaktadır.
İnşaatlarda kullanılan kule vinçlerden kaynaklanan kazalar genelde şu nedenlerle yaşanmaktadır: vincin elektrik tellerine temas etmesi (yüzde 39), vincin kurulum ve söküm çalışmalarının hatalı yapılması (yüzde 12), vinç kolunun kırılması (yüzde 8), vincin devrilmesi (yüzde 7), kapasitesinden fazla yükleme (yüzde 4), yükün veya vincin çalışanlara çarpması (yüzde 3) ve kötü hava koşulları.
2013 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmelik gereğince kule vinçler çalışanların sağlığı ve işletmelerin mal güvenliği bakımından riskli araçlar grubuna girmektedir. Yönetmeliğin ekinde, kule vinçler kaldırma ve iletme araçları arasında kabul edilmiştir. İlgili yasal düzenlemelerde başka bir süre öngörülmediği takdirde kule vinçlerin yılda en az bir defa düzenli muayene ve kontrollerinin yaptırılması gerekmektedir.
Vinçlerin, ilgili standartlarda başka bir değer belirtilmemişse, beyan edilen yükün en az 1,25 katını, güvenli olarak kaldırması ve askıda tutabilmesi gerekmektedir.
Bu yönetmelik ekinde kule vinçlerin muayene işlemlerinde dikkate alınması gereken standartlar sayılmıştır. Bu standartlardan bir kaçı şunlardır:
- TS 10116 Kaldırma ve taşıma makinaları - Vinçler - Muayene ve deney metotları
- TS EN 13157 Vinçler (krenler) - Güvenlik - Elle tahrik edilen kaldırma teçhizatı
- TS ISO 12480-1 Vinçler - Emniyetli kullanım - Bölüm 1: Genel
- TS ISO 4309 Vinçler - Tel halatlar - Muayene ve hizmet dışı bırakmak için uygulama kuralları
- TS EN 12385-3 Çelik tel halatlar - Güvenlik - Bölüm 3: Kullanım ve bakım bilgileri
