İşyerlerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında, görsel işlerin kolaylıkla yapılmasında ve uygun bir görüş alanı oluşturulmasında en önemli faktörlerden biri aydınlatmadır. Aydınlatma öncelikle, yapılan iş ve işlemlerde kalite standartlarının gerektirdiği tüm detayın görülebilmesi için gereklidir. Çalışanların, optimal aydınlatma koşullarında çalıştırılması da onların göz sağlığı ve görme netliğini koruduğu için aynı amaca hizmet eder.
İnsanın enformasyon algılamasında en önemli algılayıcı gözdür. Bütün algılamanın %80 ile 90’I göz kanalıyla gerçekleşir. İş koşullarının doğurduğu yorgunluğun büyük bir kısmının göz zorlanmasından ileri geldiği tahmin edilebilir. Göz zorlanması ve yorgunluk üzerine etkisi ile birlikte aydınlatma tekniği problemlerini anlayabilmek için bu tekniğin bazı temel kavramlarının bilinmesi gerekir. Aydınlatma şiddetinin ölçü birimi lükstür(Lux). Bu değer birim alana düşen ışık akışıdır. Aydınlatma şiddeti bulutsuz bir yaz gününde 100.000 Lux’ü bulur. Kapalı bir kış gününde bu değer ancak 3000Lux’e ulaşır.
Her türlü çalışmanın sorun olmadan yapılabilmesi ve en önemlisi de çalışanların göz sağlığının korunması iyi bir aydınlatma tekniğini gerektirir. Aydınlatma öncelikle, yapılan işlerde kalite standartlarının gerektirdiği tüm detayların görülebilmesi için gereklidir. Çalışanların, optimal aydınlatma koşullarında çalıştırılması da, bu kişilerin göz sağlığı ve görme netliğini koruduğu için son derece önemlidir. Aydınlatmanın görsel etkisinin yanında çalışanın kendini iyi hissetmesi, moralinin yüksek olması ve yorgunluk hissetmemesi gibi biyolojik ve psikolojik etkileri de bulunmaktadır. İşyerlerinde aydınlatma iş verimini de çok büyük ölçüde etkilemektedir.
Aydınlatma öncelikle, yapılan iş ve işlemlerde tüm detayın görülebilmesi için gereklidir. İş sağlığı ve güvenliği açısından ise aydınlatmanın işin uygulanan kalite standartlarının gerektirdiği şekilde
yapılmasını ve hata oranlarının azaltılmasını sağlamasının yanında iş kazalarının önlenmesinde de büyük bir etkisi bulunmaktadır.Aydınlatma açısından uygun çalışma ortamı sağlanırken mümkün olduğu ölçüde gün ışığından faydalanılmalıdır. Bunun mümkün olmadığı durumlarda aydınlatma kriterlerine uygun bir yapay aydınlatma sistemi kurulmalıdır. Gün ışığı ve yapay aydınlatma sistemlerinin birlikte, dengeli olarak kullanılması uygulanabilirlik açısından en uygun çözümdür.
Aydınlatma Ölçümleri Işık, maddenin fiziksel yapısındaki atomik etkileşim sonucu meydana gelen, ışıyan bir enerji türüdür. Kaynağından çıktıktan sonra bütün yönlere dağılır ve dalgalar şeklinde ilerler. Herhangi bir dalganın iki temel özelliği dalga boyu ve frekansıdır. Dalga boyu, birbirine komşu iki dalganın tepe noktaları arasındaki mesafedir . Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi içinde geçen dalga adedidir. Dalga boyu ile frekansın çarpımı ışığın yayılma hızını verir.
Işığın şiddeti mum’dur. (I)
Işık kaynağının birim yüzey üzerinde yaptığı etkiye ise Aydınlanma (E) denir. Aydınlanma ışık şiddeti ile doğru orantılı ve uzaklığın karesiyle ters orantılıdır. Ayrıca, ışınlar ile yüzeyin normali arasındaki açının kosinüs fonksiyonu da vardır. Aydınlanma birimi Lüks’dür.
E = I / d² . Cos α (Lüks = mum / m² )
Aydınlanmanın tüm yüzey üzerindeki etkisine ise Işık Akısı denir ve φ harfi ile gösterilir. Birimi Lümen’dir.
Φ = E (Aydınlanma) . S (yüzey)
İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki, işin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
Gerek tabii ve gerek suni ışıklar, işçilere yeter derecede ve eşit olarak dağılmayı sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
Görme iş yerlerinde en çok ihmal edilen duyumuzdur. Çalışanların sağlığının korunması için gerekli uygun fiziksel koşulların başında “aydınlatma” gelmektedir.
Işık; insan gözüyle algılanabilen dalga boylarındaki elektromanyetik ışınımdır. Aydınlatma (illuminance) ise bir yüzeye düşen ışık miktarına . Birimi lüks’tür. Lüks metrekare başına düşen lümendir.
İşyerlerinde uygun aydınlatma ile çalışanın göz sağlığı korunur, birikimli kas ve iskelet sistemi travmaları ve pek çok iş kazası önlenir, olumlu psikolojik etki sağlanır. Bu nedenle, işyerlerinde özellikle sanayi kuruluşlarında yapılan iş ve işlemin gerektirdiği uygun aydınlatmayı sağlamak gerekmektedir.
Uygun olmayan yetersiz aydınlatma ile Gözlerde uzun süre uyum çabası nedeniyle ortaya çıkan sorunlar şunlardır:
- Okülomotor değişiklikler (ezofori, ekzofori), görme bulanıklığı
- Oküler ağrı
- Gözlerde yorgunluk
- Kaşıntı, kızarıklık, yanma ve diğer tahriş belirtileri
- Göz yaşarması, göz kuruması
- Gözlerin uyum ve konverjans yeteneğinin azalması
- Renk tersinimleri
- Baş ağrısı
Aydınlatma Ölçümleri ve Aydınlatma ölçümü nasıl yapılır
Ölçümler, anlık bir nokta ya da belli bir süredeki ortalama değer olarak ölçülebilir.
Işık ölçme, ışık ölçer (lüksmetre) ile yapılmaktadır. Anlık aydınlık düzeyi ölçmeleri:
Ölçme anındaki koşulların o anda oluşturduğu aydınlığın ölçülmesidir. Bu düzende, ölçme aygıtından bir osiloskopa bağlantı yapılarak, aydınlığın gerçek zamandaki değişimini izlemek olanaklıdır
İş Yerlerinde İyi Aydınlatmanın Şartları:
Aydınlatma ölçümünde amaç, belli bir aydınlık düzeyi elde etmek değil, iyi görme koşullarını sağlamaktır
İyi bir işyeri aydınlatması yapılan işe göre;
- Yeterli şiddette,
- Tek Düze,
- İyi Yayılmış,
- Gölge Vermeyen
- Göz Kamaştırmayan
İşyerlerinde İyi Aydınlatmanın Şartları
- Işık şiddeti
- Işığın rengi ve renksel yansıması
- Işığın yayılması-dağılımı
- Işığın yönü ile gölge etkisi
- Göz kamaşmasının önlenmesi (sınırlandırılması)
- Aydınlatılmak istenen yüzey (ışıktan yararlanma)
- Aydınlatılmak istenen araç gereçler
Aydınlatma Ölçümleri ve Aydınlatılan yüzeyin yapısı;
Kirli ve koyu renkli (ışığın %10-12’i yansır)
Temiz ve açık renk (ışığın >%90’ı yansır)
Mat veya parlak yüzeyler
İYİ AYDINLATMANIN OLUMLU ETKİLERİ
- Görme keskinliğini (gözün ayırt edebilirliğini) artırır,
- Bakılan eşya daha iyi görülür,
- İş kazası önlenebilir veya azalır,
- İşçilerin başarısını ve performansını artırır,
- İş görmede çabukluk ve kalite sağlar,
İŞYERLERİNDE AYDINLATMA
- Tabi (Doğal) Aydınlatma
- Suni (Yapay) Aydınlatma
Aydınlatma ölçümleri, çalışma ortamının işletmede yapılan işin özelliklerine uygun yeterli aydınlatma şiddetinin olup olmadığını tespit etmek amacı ile yapılmaktadır. Bu ölçümlerin işyerindeki risklerin kontrol altına alınması açısından belli periyodlarla yapılması gerekmektedir.
Aydınlatmanın mümkün olduğu takdirde gün ışığı ile yapılması, yani doğal aydınlatma olması gerekmektedir. Gün ışığının yeterli olmadığı veya gece çalışmalarının yapıldığı çalışma ortamlarında yapay aydınlatma yapılmalıdır. Yapay aydınlatma, elektrik ile sağlanmaktadır ve direkt aydınlatma, endirekt aydınlatma veya yarı direkt aydınlatma şeklinde olmaktadır. Ancak her durumda ışıkların ortamda homojen bir şekilde dağılması sağlanmalıdır.
İlgili yasal düzenlemelerde çalışma ortamlarında olması gereken en düşük aydınlık seviyeleri yer almaktadır. Yapılacak ölçümlerde elde edilen değerlerin standartlarda gösterilen en yüksek ve en düşük sınırlar arasında olması gerekmektedir. İşletmeler, faaliyet gösterilen sektöre ve çalışma koşullarına bağlı olarak, çalışanlar için doğru bir aydınlatma sağlamak zorundadırlar. Aydınlatma seviyesi, hem çalışanların performansını hem de işletmenin faaliyetlerini etkileyen bir faktördür.
Çeşitli laboratuvarlar tarafından yapılan aydınlatma seviye ölçümleri, yetkili elektrik mühendisleri, elektrik teknikerleri ve yüksek teknikerler tarafından yapılmaktadır.
Kuruluşumuz, aydınlatma şiddeti ölçümlerini, güçlü bir kadro ve teknik altyapı ile, ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uygun şekilde gerçekleştirmektedir. Bu çalışmalarda dikkate alınan birkaç standart şunlardır:
- TS EN 12464-1 Işık ve ışıklandırma - İş mahallerinin aydınlatılması - Bölüm 1: Kapalı alandaki iş mahalleri
- TS EN 12464-2 Işık ve aydınlatma - İş yerlerinin aydınlatılması - Bölüm 2: Bina dışı iş yerleri
- ISO 8995-1 (CIE S 008/E) İşyerinin Aydınlatması - Bölüm 1: Kapalı Alan
- ISO 8995-2 (CIE S 015/E) İşyerinin Aydınlatması - Bölüm 2: Açık Alan
- ISO 8995-3 (CIE S 016/E) İşyerinin Aydınlatması - Bölüm 3: Dış mekan işyerlerinin emniyet ve güvenliği için aydınlatma şartları
- COHSR-928-1-IPG-039 İşyerindeki aydınlatma seviyelerinin ölçülmesi - Kanada iş güvenliği ve sağlık yönetmelikleri, Kısım VI
Bu arada kuruluşumuz, Türk Akreditasyon Kurumu’ndan (TÜRKAK), TS EN ISO/IEC 17025 standardına uygun şekilde akredite olmuştur ve yapılan test, ölçüm, analiz, kontrol ve muayene işlemleri ve düzenlenen raporlar, özel ve resmi denetimlerde geçerli kabul edilmektedir.
