İş Sağlığı ve Güvenliği Bilincinin Yerleşmesi
İşyerlerinde tehlike, çalışanların yaralanmasına, sakatlanmasına, hastalanmasına ya da malzemelerin ve malların hasar görmesine, kısaca işyeri ortamının çeşitli şekillerde zarar görmesine neden olan durumlardır. Bu tehlikeler ateş veya patlayıcılar olabileceği gibi elektrik yüzünden de olabilir. Risk, bu tehlikelerden birinin meydana gelme ihtimali ve sonuçlarının birlikte ele alındığı durumdur. Örneğin söndürülmeden bırakılan bir ateş yangın riski yaratır. Uygun şekillerde taşınmayan veya korunmayan patlayıcı maddeler infilak riski yaratır. Ya da doğru şekilde izole edilmeyen, topraklanmayan veya kontrol altına alınmayan elektrik, çarpılma veya yangın riskleri yaratır.
Çalışanların, geçici görevlendirilen işçilerin, tedarikçi firma çalışanlarının, işletmeye gelen ziyaretçilerin ve çalışma alanında bir şekilde bulunan başka insanların can sağlığını ve güvenliğini etkileyen faktörler ve koşullar, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında ele alınmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) olsun, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) olsun, iş sağlığı ve güvenliği konusunu bütün meslek çeşitleri için şu şekilde tanımlamaktadır:
- Çalışanların ruhsal, bedensel ve sosyal olarak iyi olma durumlarını en üst düzeyde tutmak ve bunu sürdürmek
- Çalışanların çalışma ortamının koşulları yüzünden sağlıklarını kaybetmelerini önlemek
- Çalışanları, çalışma ortamının tehlikelerinden korumak
- Çalışma ortamlarını, çalışanların ruhsal ve bedensel durumlarına uygun şekilde düzenlemek ve bu durumu sürdürmek
Kısaca, iş sağlığı ve güvenliği demek, yapılan işin çalışanlara ve çalışanların yapılan işin koşullarına uygun olmasını sağlamak demektir. Böyle olunca bir işletmede iş sağlığı ve iş güvenliği performansından sorumlu olan veya bundan etkilenen birçok taraf bulunmaktadır. Bunlar, çalışanlar, tedarikçi firmalar, müteahhit firmaları, taşeron firmalar, işletme yönetimi, işçi ve işveren sendikaları, müşteriler, ziyaretçiler ve devletin sorumlu resmi kuruluşlarıdır. İş sağlığı ve güvenliği bilincinin bütün taraflarda yerleşmiş olması gerekir. İnsanlar ve toplumların yaşam şekilleri ve olaylara bakış açıları, bu bilincin yerleşmesinde etkilidir.
2012 yılında yayınlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren işyerlerini kapsamaktadır. Yönetmeliğe göre işverenler, işletmede şu çalışmaların yapılmasından sorumluludur:
- İşyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin tespit edilmesi, uygulanması ve bunun izlenmesi
- İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmeye çalışılması
- Çalışanlara ilk yardım ve acil tedavi hizmetlerinin sağlanması
Bu çalışmaların yapılması amacı ile işverenler, çalışanlar arasından uygun koşulları taşıyan bir veya birden fazla iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmek zorundadır.
Çalışanlar da, çeşitli nedenlerle sağlık ve güvenliklerini etkileyen tehlikeleri işverene bildirmek ve gerekli önlemlerin alınmasını talep etmekle sorumludur.
Elektriksel Dayanım Testleri Nedir?
Bugün işyerlerinde elektriğin kullanılmadığı hiçbir faaliyet alanı yoktur. Ancak elektrik bu kadar önemli olmasına rağmen büyük ölçüde de yaşamsal tehlike demektir ve risk taşımaktadır.
İş kazaları, büyük oranda elektriksel donanımlardan kaynaklanan kazalardır. İşletmelerin yapacakları risk değerlendirmesi çalışmalarında elektrik konusu en önemli başlıktır.
Esas olarak işyerlerinde yaşanan elektrik kaynaklı problemlerin nedenleri, yalıtkanlık hataları, kısa devre, hat teması, gövde teması, toprak teması, kaçak akım, hata akımı, uzman olmayan kişilerin duruma müdahaleleri ve çeşitli dış faktörler teşkil etmektedir. Bu yüzden işyerlerinde bir tehlike yaratmamak adına elektriksel testlerin zamanında yaptırılması önemli olmaktadır. Akredite test ve muayene kuruluşları tarafından yapılan bu testler arasında elektrik dayanım testleri de bulunmaktadır. Elektriksel dayanım testleri arasında kaçak akım, ısınma, gerilimli bölümlere erişilmeye karşı koruma, giriş gücü ve akımı, olağandışı çalışma, neme dayanıklılık, topraklama, izolasyon, yüzeysel kaçağa karşı koruma ve deşarj gibi testler yapılmaktadır.
Akredite test ve muayene kuruluşları, elektriksel dayanım testlerini yaparken, bir yandan yürürlükte olan yasal düzenleme esaslarına uymakta, bir yandan da bu yasal düzenlemelerin atıfta bulundukları yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartları dikkate almaktadır. Ayrıca bu test ve muayene kuruluşları, testlerin hızlı, güvenilir ve kaliteli olması için hem en son teknoloji ürünü test ve ölçüm cihazlarını kullanmakta, hem de kadrolarında eğitimli ve deneyimli mühendisler bulundurmaktadır.
Testlerde en fazla başvurulan standartlar şunlardır:
- TS 5119 EN 60243-1 Yalıtkan malzemelerin elektrik dayanımı - Deney metotları - Bölüm 1: Şebeke frekanslarındaki deneyler
- TS EN 60243-2 ... Bölüm 2: Doğru akım geriliminin kullanıldığı deneyler için ilave kurallar
- TS EN 60243-3 ... Bölüm 3: 1,2/50 µs darbe gerilimiyle ilgili ilave kurallar
- TS EN 60335-1 Güvenlik kuralları - Ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar için - Bölüm 1: Genel kurallar
- TS EN 60598-1 Aydınlatma armatürleri - Bölüm 1: Genel kurallar ve deneyler
- TS EN 60950-1 Bilgi teknolojisi cihazları - Güvenlik - Bölüm 1: Genel kurallar
- TS EN 61010-1 Ölçme, kontrol ve laboratuvarda kullanılan elektriksel donanım için güvenlik kuralları - Bölüm 1: Genel kurallar
- TS EN 60204-1 Makinalarda güvenlik - Makinaların elektrik donanımı - Bölüm 1: Genel kurallar
- TS EN 60601-1 Elektrikli tıbbi donanım - Bölüm 1: Temel güvenlik ve gerekli performans için genel kurallar
Elektrik yüzünden çıkan yangınların nedenlerine bakılacak olursa, bunların başında tesisatın uygun olmaması, tesisatta yapılan değişiklikler, kolay tutuşan malzemeler kullanılması, parlayıcı ve patlayıcı malzemeler kullanılması, topraklama hataları ve izolasyon hataları gelir. Bu tür kazalardan korunmanın birinci yolu elektriksel dayanım testlerinin yaptırılmış olmasıdır. Ancak herşeye rağmen çalışanların bazı hatalı davranışları, bu testlere rağmen tehlike yaratmaktadır. Bunların başında dikkatsiz davranışlar, unutkanlıklar, bana birşey olmaz gibi saçmasapan yaklaşımlar, gözüpeklik ve gösteriş çabaları, işin yetişmesi için acele davranışlar, nem, yetersiz ışık, titreşim ve gürültü gibi çalışma ortamının yetersizlikleri, mesleki şakalar ve yapılan iş ile çalışanın yeteneklerinin örtüşmemesi gelmektedir.
