Gün geçtikçe yeni teknolojiler çıkmakta ve mevcut teknolojiler gelişmektedir. Bütün işletmeler bu gelişmelere ayak uydurmak zorundadır. İklimlendirme ve havalandırma sistemleri de aynı şekilde gelişmektedir ve işletmeler yenil teknolojilerden uzak kalamazlar. Sadece bu sistemlerin proje aşamalarında ayrıntılı olarak ele alınması yetmemekte, birçok test, ayar ve balans işlemlerinin sistemin kurulması sonrasında da tekrarlanması ve sistemin sağlıklı bir şekilde çalıştırılması önemli olmaktadır.

Özellikle merkezi iklimlendirme ve havalandırma sistemleri, bugün kapalı alanlarda faaliyet gösterilen fabrikalar, üretim tesisleri ve alışveriş merkezleri hatta çok katlı büyük rezidanslara kadar birçok alanda oldukça geniş bir uygulama alanı bulmaktadır. Üretim arttıkça, sanayi geliştikçe, yerleşim yerleri kalabalıklaştıkça, kısaca insanlar kapalı alanlarda daha fazla zaman harcamak zorunda kaldıkça, çalışılan veya yaşanılan ortamların belli bir konfor düzeyinde tutulması ve kurulacak havalandırma sistemlerinin uzun yıllar boyunca bir problem yaşatmadan çalışması önemli olmaktadır. Ayrıca mevcut havalandırma sistemlerinin düzenli bakımlarının yapılması da bir o kadar önemlidir.

Havalandırma sistemlerinde en önemli nokta, olabilecek en düşük enerji kullanımı ile ve en düşük işletme giderleri ile belli bir konfor seviyesinin sağlanmasıdır. Havalandırma sistemlerinde, gerekli olan hava hızını temin etmek için hava debisi ve basıncı karşılayan fanlar kullanılmaktadır. Havalandırma sistemi için gerekli havanın hızını ölçerken kalibre edilmiş çeşitli cihazlar kullanılmaktadır. Sisteminin tamamı, mümkün olan ve erişilebilen noktalarda kontrolden geçirilmesi ve hava debisinin ayarlanması gerekmektedir.

Havalandırma Testlerinin Kapsamı

Havalandırma sistemlerinin testleri belli başlıklar altında gerçekleştirilmektedir. Bunlar, elektriksel ölçümler yapmak, mekanik testler yapmak, hava hızını ölçmek ve havalandırma sistemlerini test etmektir.

Elektriksel ölçümler çerçevesinde, havalandırma sistemlerinde izolasyon testleri, şalterler, anahtarlar ve lambaların kontrolü, aşırı akım ve manyetik akım röleleri ve çeşitli butonların kontrolleri yapılmaktadır.

Mekanik testler çerçevesinde, havalandırma sistemlerinde fan yatakları ve rulmanlar, kayışlar ve kasnaklar kontrol edilmekte, gerginlik ayarları yapılmakta, çalışırkan ortaya çıkabilecek arızalar ve sebepleri araştırılmakta, fan hava debisi kontrol edilmekte ve sistemin genel bakımı yapılmaktadır.

Havalandırma sisteminin fan hızı ölçümlerinde kalibre edilmiş mekanik, elektronik veya termal anemometreler, velometreler ve pitot tüpleri kullanılmaktadır. Bu çerçevede hava debisi ve hava basıncı ölçülmekte ve hava kanallarında akış gözlenmektedir.

Havalandırma sistemleri test edilirken de havalandırma sistemlerinde bilinen termometreler veya kızılötesi termometreler kullanarak hava sıcaklığı ölçümleri, hava nemi ölçümleri, ses ve gürültü düzeyi ölçümleri, titreşim analizleri, hava kanallarında yalıtım testleri, kaçakların tespit edilmesi, donanımların ve sistemin test, ayar ve balansları yapılmaktadır.

Havalandırma sistemlerinden verim alabilmek için, ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin ayrıntılı şekilde projelendirilmesi, üretiminde uygun ve kaliteli malzmelere ve cihazlar kullanılması ve teknolojinin ve şartnamelerin gerektirdiği şekilde montajının yapılması gerekmektedir.

Sistemin düzgün çalışması ve sistemden beklenen konfor koşullarının sağlanması için montaj sonrasında da test, ayar ve balans işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Ayrıca sistemin ekonomik çalışması için bu işlemlerin düzenli aralıklara yapılması gerekmektedir.

Yapılacak test çalışmalarında, sistemdeki elemanların çalışma performansları ve hazırlanan proje ile uyumlu olması test edilmelidir. Sistemin üzerinde bulunan fan, aspiratör, pompa ve benzeri cihazların debi ve basınç ayarları yapılmazsa sistemden beklenen fayda sağlanamaz. Ayrıca hava ve su dağıtımında sistemin bütün bölümlerindeki akış miktarları, projede açıklanan değerlere uygun olmak zorundadır.

Gelişmiş ülkelerde, havalandırma sistemlerinin, uygulamaya alınmadan önce test, ayar ve balans işlemleri, yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından yapılarak raporların hazırlanması gerekmektedir. Bu olmadan binalara kullanım izni verilmemektedir. Ülkemizde henüz bu yönde bir zorunluluk olmasa da havalandırma sistemleri gerek kuruluş gerekse sonraki bakım dönemlerinde yetkili test ve muayene kuruluları tarafından test edilmektedir.

Akredite olmuş laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen havalandırma testlerinde başvurulan birkaç standart şunlardır:

• TS EN 12599 Binalarda havalandırma - Havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin üzerindeki deney işlemleri ve ölçme metotları
• TS EN 15241 Havalandırma - Binalar için ticari binalarda havalandırma ve filtrelemeden kaynaklanan enerji kaybı için hesaplama metodu
• TS EN 1751 Binalarda havalandırma - Hava terminal cihazları - Damper ve valflerin aerodinamik deneyleri
• TS EN 13403 Binalarda havalandırma - Metal olmayan kanallar - Yalıtımlı kanal panellerinden imal edilmiş kanal sistemi
• TS EN 12237 Binalarda havalandırma - Kanal şebekesi - Dairesel sac metal kanallar - Dayanım ve sızdırmazlık
• TS EN 13142 Binalarda havalandırma - Konut havalandırması için bileşenler/mamuller - Zorunlu ve ihtiyari performans karakteristikleri
• TS EN 14134 Binalarda havalandırma - Meskenlerdeki havalandırma sistemlerinin performans deneyleri ve montaj kontrolleri
• TS EN 13465 Binalarda havalandırma - Meskenlerde hava debilerinin belirlenmesi için hesaplama metotları
• TS EN 14240 Binalarda havalandırma - Soğutulmuş tavanlar - Deneyler ve derecelendirme
• TS EN 13141 Binalarda havalandırma - Konut havalandırması için bileşenlerin / mamullerin performans deneyleri

Havalandırma testlerinde yapılan başlıca işlemler şunlardır:

• Sistemdeki bütün cihazların çalışma performansları tespit edilir.
• Bu cihazların projeye uygunluğu kontrol edilir.
• Sistemdeki elektrikli cihazların çektiği akımlar ve besleme gerilimi ölçülür.
• Sistemdeki hava akış miktarı kontrol edilir.
• Hava ve su dağıtım sistemleri ayarlanır.
• Otomatik kontrol sistemlerinin çalışması kontrol edilir.
• Sistemin çalışırken oluşturduğu titreşim, gürültü ve seslerin, uygun seviyelerde olup olmadığı kontrol edilir.
• Yapılan bütün test, ölçüm ve değerlendirme sonuçları biraraya getirilerek bir rapor hazırlanır.

Havalandırma sisteminin kurulduğu işletmelerde, işletmenin faaliyet alanına bağlı olarak test ve ölçüm çalışmalarının yılda iki kere, yaz ve kış mevsim değişikliklerinde yapılması gerekebilir. Her iki dönemde de havalandırma sisteminin gereken noktalarında sıcaklık, basınç, hava hızı, devir sayısı, besleme gerilimi ve çekilen akım miktarının ölçülmesi zorunludur.