Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2013 yılında, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik çıkarılmıştır. Bu yönetmelik hazırlanırken, çalışanlar yaptıkları iş sırasında mekanik titreşime maruz kaldıkları takdirde, bu durumun neden olacağı sağlık ve güvenlik risklerinden çalışanların korunması amaçlanmıştır. Yönetmelik bu konuda asgari gereklilikleri açıklamaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereğince hazırlanan bu yönetmelik, 2002 yılında Avrupa Birliği ülkelerinde, işyerlerinde sağlık ve güvenlik çalışmaları kapsamında yayınlanan 2002/44/EC sayılı titreşim direktifi esas alınmıştır.

Sözü edilen yönetmelikte titreşimler ile ilgili tanımlar şu şekilde verilmiştir:

• Bütün vücut titreşimi: Vücudun tamamına geçtiği takdirde, çalışanların sağlık ve güvenliği bakımından tehlike oluşturan mekanik titreşimlerdir. Bu titreşimler bilhassa vücudun bel bölgesinde ve omurgada ciddi rahatsızlıklara yol açmaktadır.
• El-kol titreşimi: Çalışanların sadece el ve kollarına geçtiği takdirde, çalışanların sağlık ve güvenliği bakımından tehlike oluşturan mekanik titreşimlerdir. Bu titreşimler bilhassa vücutta eklem, kemik, damar, kas ve sinir rahatsızlıklarına yol açmaktadır.
• Maruziyet eylem değeri: Aşılması durumunda, çalışanların titreşime maruz kalmaları yüzünden ortaya çıkan tehlikelerin kontrol altına alınmasını gerektiren değerdir.
• Maruziyet sınır değeri: Çalışanların hiçbir şekilde bunun üzerinde bir titreşime maruz kalmaması gereken değerdir.

Titreşim (veya vibrasyon) insan sağlığı üzerinde etkisi olan fiziksel etkenler arasında önemli bir yer tutmaktadır. Esas olarak insanın vücudu iki tür tirreşime maruz kalır: bütün vücudun titreşimi veya sadece el ve kolların titreşimi. Hangi türü olursa olsun titreşimlerin, maruziyet sırasında verdiği zararlar bir takım faktörlere bağlıdır. Örneğin,

• Titreşimin karakteristikleri (yani büyüklüğü, frekansı ve yönü)
• Kullanılan ekipmanın türü ve çalışma şekli
• Maruziyet koşulları (yani sürekli veya kesintili olması, dinlenme periyotları ve toplam maruziyet süresi)
• Çevresel koşulları (yani ortam sıcaklığı, hava akım hızı, nem oranı, gürültü seviyesi, absorbe edilen enerji)
• Çalışana yönelik karakteristikler (yani çalışma yöntemi, vücut pozisyonu, sağlığı, eğitimi, becerileri, özel korunma malzemesi kullanıp kullanmadığı ve hasara karşı kişisel hassasiyet seviyesi)

Titreşim Maruziyet Ölçümlerinin Kapsamı

Güçlü makinaların ve ekipmanların çalışması sırasında meydana gelen mekanik titreşimler, parmaklardan ve ellerin yüzeyinden geçerek vücuda geçerler. Bir kısmı el ve kollarda kalırken daha güçlü titreşimler bütün vücuda yayılır. Ellere geçen titreşimlere el-kol titreşimleri denmektedir. Birçok sektörde bu tür makinalar ve ekipmanlar kullanılmaktadır. Örneğin, öğütücü makineler, vurgulu metal çalışmaları, dönen cihazlar, madencilikte kullanılan çekiçler, kaya delgi makinaları, ziraat, tarım ve ormancılık alanlarında kullanılan makinalar örnek gösterilebilir. Sürekli olarak el-kol titreşimlerine maruz kalınması durumunda, kan damarlarında, kaslarda, sinirlerde ve eklemlerde rahatsızlıklara neden olmaktadır.

El-kol titreşimlerine maruziyet konusunda genel olarak kabul gören sınıflandırılma tablosu şu şekildedir:

• 0 = Titreşime maruziyet var ancak bir belirtisi yok
• 1 = El ve kollarda bir karıncalanma veya arasıra uyuşma var
• 2 = Aralıklı veya sürekli uyuşma hissi var, duyusal algılama düşer
• 3 = Aralıklı veya sürekli uyuşma hissi var, duyular ayrıştırılamaz, el ve kol becerileri azalır

El-kol titreşimlerine maruziyet konusunda dikkate alınan birkaç standart şunlardır:

• TS EN ISO 5349-1 Mekanik titreşim - Kişilerin maruz kaldığı elle iletilen titreşimin ölçülmesi ve değerlendirilmesi - Bölüm 1:Genel kurallar
• TS EN ISO 5349-2 ... Bölüm 2: İş yerlerinde ölçme için pratik kılavuz

Bütün vücut titreşimi, titreşimlerin ayaklar, kalçalar ve sırta kadar bütün vücuda geçmesi durumudur. Bu tür titreşimler, genel olarak nakliye işletmelerinde ve bazı sanayi kuruluşlarında olabilir. Bütün mekanik yapılar gibi, insan vücudu da, bir noktaya kadar mekanik tepkilere cevap verebilmektedir. Vücudun titreşimleri iletmesi, titreşimin frekansına, titreşim eksenine ve vücut yapısına bağlıdır. Titreşimlere maruziyet süresi, vücudun değme noktası, titreşimlerin yönü ve frekansı ile insanlarda rahatsızlığa neden olmaktadır. Bütün vücut titreşimleri, genel olarak dolaşım sistemi rahatsızlıklarına neden olmaktadır.

Bütün vücut titreşimlerine maruziyet konusunda dikkate alınan birkaç standart şunlardır:

• TS ISO 2631-1 Mekanik titreşim ve şok - Tüm vücut titreşime maruz kalma değerlendirilmesi - Bölüm 1: Genel kurallar
• TS ISO 2631-2 ... - Bölüm 2: Binalarda sürekli ve darbe ile meydana gelen titreşim (1 ila 80 Hz)
• TS ISO 2631-5 ... Bölüm 5: Birden fazla şok içeren titreşim değerlendirilmesi için Yöntem

Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik’te maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:

• El ve kol titreşimleri için:
  • Sekiz saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2’dir.
  • Sekiz saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet eylem değeri 2,5 m/s2’dir.
• Bütün vücut titreşimleri için:
  • Sekiz saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2’dir.
  • Sekiz saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet eylem değeri 0,5 m/s2’dir.

Söz konusu yönetmelik, maruziyetin önlenmesi veya azaltılması konusunda işverenleri sorumlu tutmaktadır. İşletmeler, çeşitli riskler ile kaynağında mücadele etmek ve teknik gelişmeleri de dikkate alarak, çalışanların mekanik titreşimlere maruz kalmaları yüzünden ortaya çıkacak riskleri kaynağında yok etmek veya en azından etkilerini düşürmek zorundadır. Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması çalışmalarında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda yer alan, risklerden korunma ilkeleri esas alınmalıdır. Bu çerçevede işverenler, güvenilir bir test ve muayene kuruluşuna titreşim maruziyetlerinin ölçümlerini yaptırmak ve sonuçlarına göre bir eylem planı hazırlamak zorundadır.

Bu kapsamda olmak üzere işletmeler, titreşimlere maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçebilir, mümkün olduğu ölçüde en düşük titreşimler yapan daha ergonomik donanımlar kullanabilir, maruziyeti düşürecek ilave donanımlar sağlayabilir, kullanılan sistemler, makinalar ve ekipmanları için uygun bakım programları yapabilir, çalışma ortamını daha uygun şekilde düzenleyebilir ya da maruziyet süresini ve seviyesini sınırlandırabilir.