Elektromanyetik Uygunluk veya Elektromanyetik Uyumluluk Nedir?
Günlük yaşamda kullanılan elektrikli aletlerin, örneğin cep telefonlarının veya otomobillerde kullanılan ses sistemlerinin sayısının artması ile birlikte bu cihazların yaydıkları elektromanyetik dalgaların miktarı da artmaktadır. Çıkan elektromanyetik dalgaların, diğer ekipmanlar üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Örneğin bir otomobilde, ateşleme sisteminden yayılan gürültü, müzik sistemine yansıyabilir. Hatta yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, otomobilin kontrol ünitelerinin ve ABS (ani frenlemelerde tekerleklerin kilitlenmesini önleyen sistem) veya ESP (elektronik denge programı) gibi aracın güvenlikli sürüşünü etkileyen sistemlerin doğru çalışmasına engel olabilir. Bu nedenle problem yaşamamak için bir takım önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu önlemler büyük ölçüde Elektromanyetik Uyumluluk (Electromagnetic Compability, EMC) konusuna girmektedir.
Bütün elektrikli veya elektronik cihazlar, çalışırken çevreye bir miktar elektromanyetik enerji çıkarırlar. Bu enerji iki farklı açıdan etki yapmaktadır:
- Elektromanyetik girişim, elektrikli veya elektronik cihazların veya sistemlerin bu enerjiden etkilenmeleri durumudur (electromagnetic interference)
- Elektromanyetik uyumluluk, elektrikli veya elektronik bir cihazın veya sistemin, elektromanyetik bir ortamda, bir etkileşime uğramadan çalışmaya devam etmesi durumudur (electromagnetic compability)
Yani bir televizyon ekranının çalan bir cep telefonundan etkilenmesi elektromanyetik girişimdir. Televizyonun bu cep telefonununda etkilenmeden çalışmasını devam ettirmesi ise elektromanyetik uyumluluktur.
Avrupa Birliği tarafından çıkarılan 89/336/EEC nolu EMC direktifi esas alınarak hazırlanan ilk Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği (89/336/AT), çalışması diğer cihazları etkileyen veya diğer cihazların çalışmasından etkilenen elektrikli ve elektronik bütün cihazları kapsamaktadır.
Söz konusu yasal düzenleme gereğince, elektrikli veya elektronik cihaz üreten işletmelerin, ürünlerinin EMC gerekliliklerini karşıladığını kanıtlamaları ve garanti etmeleri gerekmektedir. Bu yasal düzenleme ile birlikte, bu tür cihazların izin verilmeyen düzeyde elektromanyetik dalga yaymasının ya da parazit yapmasının önüne geçilmiş olmakta, aynı zamanda bu cihazların çalışırken dışarıdaki elektromanyetik dalgalardan etkilenmesi önlenmiş olmaktadır.
Hep müzik sistemlerinden, televizyondan veya cep telefonlarından örnek veriliyor ama örneğin bir otomobilde birçok elektronik sistem bulunmaktadır. Bu sistemler arasında ABS (frenleme sistemi), ESP (elektronik denge programı), cruise sistemi (hız sabitleyici sistem), otomatik mesafe uyarı sistemi, otomatik yağmur sensörleri, otomatik far kumandaları, park sistemleri, uzaktan anahtarsız giriş sistemi, otomatik vites değiştirme sistemleri, navigasyon sistemleri, gece görüş sistemleri ve elektrik park freni bulunmaktadır. Böyle olunca elektromanyetik uyumluluk konusu otomotiv sektöründe, bütün bu sayılan elektronik sistemlerin birbirleri ile uyumlu çalışması bakımından önem taşımaktadır. Örneğin navigasyon sisteminin yaydığı elektromanyetik alandan etkilenen hız sabitleyici sistem birden devre dışı kalabilir. Oysa elektromanyetik uyumluluk sağlanmış elektronik sistemler, ne bir başka elektronik sistemden etkilenmekte ne de bir başka elektronik sistemi etkilemektedir.
Elektromanyetik Uyumluluk Testleri Nedir?
Elektromanyetik uyumluluk (EMC) kavramı, elektrikli ve elektronik cihazların ve sistemlerin, içinde bulundukları elektromanyetik ortamda, kendileri de çok yüksek elektromanyetik dalga yaymadan normal çalışmalarını sürdürebilmelerini ve birbirleri ile uyum içinde olabilmelerini ifade etmektedir. Elektronik cihazların özellikle dijital (sayısal) sistemlerin türleri ve kapasiteleri, hem askeri hem de sivil ortamlarda günden güne artmaktadır. Bu durum ister istemez bu cihazların uyumunu bozmakta ve elektromanyetik girişimi gitgide daha fazla ortaya çıkarmaktadır.
Elektromanyetik uyumluluk problemlerin çözümü konusunda birçok yol olmasına rağmen, en iyi çözüm yolu, problemi daha kaynağında önlemeye çalışmaktır. Bu yüzden elektrikli ve elektronik cihazların ve sistemlerin tasarımları, elektromanyetik yayılmayı azaltacak şekilde olmak zorundadır. Bu konuda çok fazla araştırma yapılmaktadır. Örneğin, bilgisayar kullanımı hergün daha fazla arttığı için, bir bilgisayar kartının tasarımını sadece bir devre tasarımı programı ile yapmak artık imkansızdır. Elemanları sadece baskı devre kartı üzerine yerleştirmek yetmemekte, bu kartın elektromanyetik uyumluluk koşullarını sağladığından da emin olmak gerekmektedir.
Elektromanyetik uyumluluk konusunda bütün gelişmiş ülkelerde uyulması zorunlu yasal düzenlemeler yapılmıştır. Avrupa Birliği ülkelerinde ürün güvenliği ve elektromanyetik uyumluluk konusunda gerekli düzenlemeleri Avrupa Standartlar Komitesi (CEN) yapmaktadır.
Elektromanyetik uyumluluk konusunda yasal düzenlemeler uygulayan ülkeler ile ticaret yapmak isteyen işletmeler, bu konudaki yasal düzenlemelere uymak zorundadır.
Ülkemizde elektromanyetik uyumluluk konusunda bugün, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, elektikli veya elektronik bir donanımın, elektromanyetik uyumluluğunu düzenlemek ve bu donanımın yeterli bir elektromanyetik uyumluluk düzeyinde piyasaya sürülmesini sağlamak amacı ile 2016 yılında yayınlanan Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği (2014/30/AB) yürürlüktedir.
Söz konusu yönetmeliğin eklerinde, temel gereklilikler, üretimin dahili kontrolü (modül A), Avrupa Birliği tip incelemesi (modül B), üretimin dahili kontrolüne dayalı tipe uygunluk (modül C) ve Avrupa Birliği uygunluk beyanına yönelik esaslar açıklanmaktadır. Test ve muayene kuruluşları tarafından bu esaslar doğrultusunda elektromanyetik uyumluluk testleri gerçekleştirilmektedir.
Bu testler sırasında dikkate alınan birkaç standart şunlardır:
- TS EN 61000-6-1 Elektromanyetik uyumluluk (EMU) - Bölüm 6-1: Yerleşim Birimleri, Ticari ve Hafif Sanayi Ortamları İçin Bağışıklık Standardı
- TS EN 61000-6-2 ... Bölüm 6-2: Genel standartlar - Endüstriyel çevreler için bağışıklık
- TS EN 61000-6-3 ... Bölüm 6-3: Genel standartlar - Yerleşim birimleri, ticari ve hafif sanayi ortamları için emisyon standardı
- TS EN 61000-6-4 ... Bölüm 6-4: Genel standartlar - Endüstriyel ortamlar için yayınım standardı
- TS EN 60601-1-2 Elektrikli tıbbi donanım - Bölüm 1-2: Temel güvenlik ve gerekli performans için genel özellikler - Tamamlayıcı standard: Elektromanyetik bozulmalar - Özellikler ve deneyler
- TS EN 55024 Bilgi teknolojisi cihazları - Bağışıklık karakteristikleri - Ölçme metotları ve sınırları
- TS EN 62052-11 Elektrik ölçme donanımı (AA) - Genel kurallar, deneyler ve deney şartları - Bölüm 11: Sayaç
- TS EN 55014 Elektromanyetik uyumluluk - Ev ve benzeri yerlerde kullanılan aygıtlar, elektrikli aletler ve benzeri cihazlar için kurallar
- TS EN 61326 Ölçme, kontrol ve laboratuvar kullanımı için elektrikli donanım - EMU şartları
