Yapı Malzemeleri Nelerdir?

Yapı malzemeleri dendiği zaman ilk akla gelenler kireç, harç ve beton yanı sıra cam, poselen, seramik ve boya gibi dekoratif yapı malzemeleri olmaktadır. Kireç bilindiği gibi çok eskiden beri kullanılan bağlayıcı maddelerin başında gelmektedir. İnşaat çalışmalarında kireç su ile karıştırılarak sönmüş kireç elde edilmektedir. Sönmüş kireç zamanla sertleşir. Ancak kirecin asıl sertleşmesi, zamanla havadaki karbondioksit ile tepkimeye girerek olmaktadır.

Sönmüş kireç, su ve kum ile karıştırılarak harç yapmında kullanılır. Harç, bina yapımında taş ve tuğla gibi malzemeleri bağlarken veya duvarlar sıvanırken kullanılmaktadır. Harcın bağlayıcı maddeleri kireç veya çimentodur. Harcın yapımında kullanılan kum veya çakıl gibi maddelerin boyutuna göre harçlar sınıflandırılmaktadır. Harcın sertleşmesi için harcın kuruması ve yapısındaki sönmüş kirecin kristalleşmesi ve havadaki karbondioksit gazı ile birleşerek karbonatlaşması gerekmektedir.

Beton, kum, çimento ve suyun karıştırılması ile elde edilen bir harç çeşididir ve en yaygın kullanılan bir yapı malzemesidir. Her türü inşaat işlerinde beton kullanılmaktadır. Beton hem taşıyıcı hem de binaya dayanıklılık sağlayan bir yapı elemanıdır. Özellikle yangına dayanıklıdır, su geçirmezdir ve iyi bir ses yalıtımcısıdır.

Camın ana hammaddeleri kum, soda ve kireçtir. Bu maddeler yüksek sıcaklıkta karıştırılarak eritilir ve cam elde edilir. Cam yapımı, hem üretiminde kullanılan maddeler hem de camın kullanılacağı amaçlar yönünden farklı özellikler göstermektedir.

Seramik ve porselen ise ana malzemesi kil olan diğer yapı malzemelerdir.

Bir başka yapı malzemesi de boyalardır. Malzemelere dekoratif görünüm kazandırmak, dış etkenlerden korumak ve renk vermek için uygulanmaktadır. Esasan boyanın bileşenleri çözücüler, bağlayıcılar ve renk vericilerdir. Ayrıca karışıma başka kimyasal maddeler de katılmaktadır.

Bu ilk akla gelenler dışında, ahşap, alçı, tuğla, kiremit, yalıtım malzemeleri ve başka yapı malzemeleri de bulunmaktadır. Yapı malzemelerinde genel olarak kaliteli olması, yüksek performanslı olması, kolay sağlanabilmesi, kolay saklanabilmesi, fiyatının uygun olması, firesiz olması, garanti sürelerinin uzun olması ve şartnamelere uygun olması gibi özellikler aranmaktadır.

Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Nedir?

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2013 yılında Yapı Malzemeleri Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmelik şunları amaçlamaktadır:

• Yapı işleri için temel gerekleri ve yapı malzemelerinin temel karakteristiklerini belirlemek
• Performans beyanının içeriğine ve düzenlenmesine yönelik esasları belirlemek
• Yapı malzemelerine CE işaretinin konulmasına yönelik kuralları oluşturmak
• Üretici firmaların, ithatalçı firmaların ve dağıtıcı firmaların yükümlülüklerini açıklamak

Bu yönetmelik Avrupa Birliği ülkelerinde çıkarılan 305/2011/EU sayılı Yapı Malzemeleri Direktifi esasları doğrultusunda hazırlanmıştır.

Yapı Malzemeleri Yönetmeliği ayrıca uyumlaştırılmış standartlara yönelik esasları da düzenlemektedir. Uyumlaştırılmış standartlar, yapı malzemelerinin temel özellikleri ile ilgili performansının değerlendirilmesi sırasında kullanılan kriter ve yöntemleri kapsamaktadır. Bu standartlar, yapı malzemelerinin üretim sürecindeki özel koşullar dikkate alınarak fabrika üretim kontrolünü, performansın kalıcı olduğunun değerlendirilmesi ve doğrulanmasına yönelik sistemlerin uygulanması için teknik ayrıntıları içermektedir.

Uyumlaştırılmış standartların hangileri olduğu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından en son şu tebliğ ile duyurulmuştur: Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) Kapsamında Uygulanacak Teknik Şartnamelerin Yayımlanması Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: MHG/2017-01). Bu standartlar yapı malzemelerine CE işaretinin konulması süreçlerinde de önemlidir.

Herhangi bir yapı malzemesi, tebliğ ekinde yayınlanan uyumlaştırılmış bir standart kapsamına giriyorsa veya bu konuda hazırlanmış bir Avrupa Teknik Değerlendirmesi varsa üretici firmalar bu yapı malzemelerini tüketicilere sunarken bir performans beyanı düzenlemek zorundadır.

Yapı malzemeleri üzerine CE işaretinin konulması, 2012 yılında yayınlanan CE İşareti Yönetmeliği esaslarına tabidir. Yapı malzemeleri üzerine CE işaretinin konulması herşeyden önce üretici firmanın performans beyanı düzenlenmesine bağlıdır. Eğer performans beyanı düzenlenmemiş ise bu yapı malzemeleri üzerine CE işareti konulamaz. Üretici firmalar, ürünlere CE işaretini koyarak şu hususları taahhüt etmiş olmaktadır:

• Bu yapı malzemesinin beyan edilen performansına uygunluğunu
• CE İşareti Yönetmeliği esaslarına uygunluğunu
• İşaretleme konusunda Avrupa Birliği direktifleri paralelinde hazırlanan yasal düzenlemelere uygunluğunu

CE işareti taşıyan yapı malzemeleri, kullanım amacı için beyan edilen performans değerlerine, ulusal gereklere ve yasal düzenlemelere aykırı olmadığı sürece, tüketicilere sunulması ve kullanılması kısıtlanamaz ve engellenemez.

Yapı malzemeleri testlerinde test ve muayene kuruluşları tarafından dikkate alınan birkaç standart örneği şunlardır:

• TS EN 197-1 Çimento - Bölüm 1: Genel çimentolar - Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri
• TS EN 459-1 Yapı kireci - Bölüm 1: Tanımlar, özellikler ve uygunluk kriterleri
• TS EN 197-2 Çimento - Bölüm 2: Uygunluk değerlendirmesi
• TS EN 934-1 Kimyasal katkılar - Beton, harç ve şerbet için - Bölüm 1: Katkılara ait ortak gerekler
• TS 706 EN 12620 Beton agregaları
• TS EN 13055 Hafif agregalar
• TS EN 1504-2 Beton yapılar - Koruma ve tamir için mamul ve sistemler - Tarifler, özellikler, kalite kontrol ve uygunluk değerlendirmesi - Bölüm 2: Beton için yüzey koruma sistemleri
• TS EN 1504-4 ... Bölüm 4: Yapısal bağ
• TS EN 1504-5 ... Bölüm 5: Beton enjeksiyonu

Bu şekilde standartların hazırlanmış olması, ürün çeşitlerinin sınırlandırılması, boyutlarının birleştirilmesi ve kalite koşullarının belirlenmesi ve kontrolü açılarından fayda sağlamaktadır. En azından kalitenin iyileşmesi ve kontrol altında tutulması ile yapı malzemelerinde sağlamlık sağlanmış olmaktadır.

Yapı malzemeleri konusunda çok fazla standart bulunmaktadır ve bunlar çeşitli açılardan gruplandrılabilir. Örneğin temel standartlar, terim ve sembol standartları, boyut ve biçim standartları, değer ve birleşim standartları, analiz ve kontrol standartları, uygulama standartları ve mühendislik standartları gibi.

Son derece uzmanlık gerektiren bu testleri yapacak kuruluşların, TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar standardına uygun şekilde yerli veya yabancı bir kuruluştan akreditasyonu olmaları önemlidir.