Tekstillerin performansını lif özellikleri ile birlikte ipliğin yapısı, kumaşın konstrüksiyonu ve uygulanan özel apreler ortaya koymaktadır. Kumaş konstrüksiyonunu oluşturan ipliğin türü, kumaşın dayanıklılığını, görünümünü ve konfor özelliklerini etkilemektedir. İpliğin dayanıklılığı kumaşın dayanıklı olmasını etkileyen birinci faktördür. İplik mukavemeti ise sadece ipliği oluşturan liflerin dayanıklı olmasına değil, aynı zamanda ipliğin yapısına da bağlıdır. Kesikli olan liflerden üretilen iplikleri birarada tutan özellik bükümdür. Büküm kuvveti yeterli değilse veya lifler koparsa, ipliğin kopması da kaçınılmaz olur.

Ancak çok fazla büküm uygulamak da ipliğin dayanıklılığını olumsuz etkiler. Büküm sayısı arttıkça liflerin kaymasına engel olan sürtünme kuvveti de artar ve bu durum iplik dayanıklılığını etkiler. Bu yüzden kalın iplikler ince ipliklere nazaran kumaşın dayanıklı olmasında fazla etkilidir.

Büküm, liflerin birbirleri ile temas yüzeyini artırmak, liflere kalıcı bir görünüm vermek ve birarada tutmak için yapılmaktadır. Büküm işlemi ile ipliğe dayanıklılık kazandırılmaktadır. Büküm, genel olarak belli uzunluktaki tur sayısı ile ifade edilmektedir. Büküm miktarı, pamuk, polyester veya viskon gibi liflerin cinsine, ipliğin kullanılacağı yere ve kullanılan iplik eğirme makinesine bağlı olarak farklılaşmaktadır. Yetkili test ve muayene kuruluşlarında bu özellikler şu standarda göre test edilmektedir:

• TS EN ISO 2061 Tekstil - İpliklerde büküm tayini - Doğrudan sayma metodu

Tekstil sektörü için önemli bir test de kumaşların dayanıklılık testleridir. Hangi alanda kullanılacak olursa olsun kumaşların yırtılmaya karşı dayanıklı olması beklenmektedir. Kumaşların yırtılma dayanımları kanat metodu, dil metodu, balistik sarkaç metodu veya pantolon metodu gibi çok farkı yöntemlerle tespit edilmektedir. Bu testlerde yetkili test ve muayene kuruluşlarında başvurulan başlıca standartlar şunlardır:

• TS EN ISO 13937-1 Tekstil - Kumaşların yırtılma özellikleri - Bölüm 1: Balistik sarkaç metodu ile yırtılma kuvvetinin tayini
• TS EN ISO 13937-2 ... Bölüm 2: Pantalon biçimindeki deney numunelerinin yırtılma kuvvetinin tayini (tek yırtma metodu)
• TS EN ISO 13937-3 ... Bölüm 3: Kanat biçimindeki deney numunelerinin yırtılma kuvvetinin tayini (tek yırtma metodu)
• TS EN ISO 13937-4 ... Bölüm 4: Dil biçimindeki deney numunelerinin yırtılma kuvvetinin tayini (çift yırtma deneyi
• ASTM D1424 Düşen sarkaç aparatları ile kumaşların yırtılma dayanımı

Dokuma kumaşların aşınmaya karşı dayanıklı olmaları, görünüşteki değişikliğe bağlı olarak tespit edilmektedir. Aşınma durumu, kumaşın başka bir yüzeye sürtünmesi ile deformasyona uğramasıdır. Bu testlerde başvurulan standartlar şunlardır:

• TS EN ISO 12947-1 Tekstil - Martindale metoduyla kumaşların aşınmaya karşı dayanımının tayini - Bölüm 1: Martindale aşındırma deney cihazı
• TS EN ISO 12947-2 ... Bölüm 2: Numune kopmasının tayini
• TS EN ISO 12947-3 ... Bölüm 3: Kütle kaybının tayini
• TS EN ISO 12947-4 ... Bölüm 4: Görünüşteki değişikliğin değerlendirilmesi

Kumaşın metrekare ağırlığı, dokunmuş veya örülmüş kumaşların bir metrekaresinin gram olarak ağırlığını ifade etmektedir. Kumaş gramajı, kumaşlarda dayanıklılık, su geçirgeniliği, dokuma şekli, yumuşaklığı ve daha birçok performans özelliğinde önemli rol oynamaktadır. Kumaşların, kullanım koşullarına ve kullanım yerlerine göre farklı ağırlıklarda olması beklenmektedir. Bu testlerde başvurulan standart şudur:

• TS ISO 3801 Tekstiller - Dokunmuş kumaşlar - Birim uzunluk gramajının ve birim alan gramajının belirlenmesi

Kumaşlar için uygulanan testlerden biri de eğilme dayanımı testidir. Bu testlerde belli boyutlarda dikdörtgen şekilde kesilen bir kumaşın, kendi ağırlığı altında eğilmeye karşı gösterdiği dayanım tespit edilmektedir. Bu testlerde başvurulan standartlar şunlardır:

• TS 1409 Dokunmuş tekstil mamullerinin eğilme dayanımı tayini
• BS 3356 Kumaşların bükülme uzunluğu ve bükülme sertliği

Tekstil sektörü için kumaşlarda kopma dayanım testleri de önemlidir. Bu testler genel olarak elastik kumaşlar, cam elyaftan dokunan kumaşlar ve kaplanmış kumaşlar dışındaki dokunmuş kumaşlara uygulanmaktadır. Bu testin amacı, kumaşlara uygulanan büyük bir kuvvet altında kumaşın boy olarak ne kadar uzadığının tespit edilmesidir. Bu testlerde başvurulan standartlar şunlardır:

• TS EN ISO 13934-1 Tekstil - Kumaşların gerilme özellikleri - Bölüm 1: En büyük kuvvetin ve en büyük kuvvet altında boyca uzamanın şerit yöntemiyle tayini
• TS EN ISO 13934-2 ... Bölüm 2: Kavrama yöntemi kullanılarak azami kuvvetin tayini
• ASTM D5034 Tekstil Kumaşlarının kopma dayanımı ve uzaması - Kepçe yöntemi
• ASTM D5035 Tekstil kumaşlarının kopma dayanımı ve uzaması - Şerit yöntemi

Tekstil Sektörü ve Ekolojik Denge

Ekolojik tekstil konusu 1990’lı yılların başından beri gündemdedir. Bu kavram insan sağlığına ve çevre koşullarına uygun tekstil üretimini ifade etmektedir. Tekstil ürünlerinin bütün üretim aşamalarında, hammaddenin elde edilmesinden bitmiş ürünün tüketicilere sunulması ve daha sonra atık olmasına kadar bütün süreçlerde, bu konuda önemli birçok faktör bulunmaktadır. İşletmelerde kullanılan kimyasal maddeler, atık sular, gürültü seviyeleri ve atmosfere salınan baca gazları gibi ekolojik anlamda insan sağlığını ve doğayı ilgilendiren birçok nokta bulunmaktadır.

Pamuk veya farklı elyaflardan üretilen tekstil ürünlerinde, elyafın üretilmesi, işlenmesi, ipliğin elde edilmesi, kumaşın dokunması veya örülmesi, kumaşa uygulanan ön işlemler, boya baskı işlemleri, apre işlemleri, bitim işlemleri, paketleme, hatta paketmelemede kullanılan malzemeler ve bunların atık durumları insan sağlığı için ve doğa için zararlı olabilmektedir.

Bu zararların önüne geçmek için de birçok standart oluşturulmaktadır. Bu standartlar, insan sağlığı açısından zararlı maddeler için belli sınır değerler öngörmekte ve bir takım test ve analizlerin yapılmasını gerektirmektedir.

Örneğin tekstil ürünlerinde azo boyar maddelerin kullanımına yönelik yapılan araştırmalar, birçok olumsuz sonuçlar ortaya koymuştur ve Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de azo boyar maddelerin üretilmesi, kullanılması ve yurda sokulması yasaktır.

Ekolojik tekstil, kalite kontrol ve araştırma faaliyetleri, ülkemizde özel ve resmi kuruluşlar tarafından desteklenmektedir.