Beslenmek için alınan gıdalar, insanların sağlıklarını önemli şekilde etkilemektedir. Bu yüzden gıda üreten işletmelerin temizlik kurallarına uyması en önemli kuraldır. Temizlik işlerinin temel malzemeleri ise deterjanlar ve dezenfektanlardır.

Temizlikte etkili bir yardımcı madde olan deterjan, kirleri bulundukları yerden uzaklaştırmak amacı ile kullanılan ve sentetik olarak üretilen kimyasal bir maddedir. Deterjanlar, formüllerinde bulunan kimyasalar yardımı ile kiri parçalamakta ve su içinde yüzer hale getirmektedir. Kirler, metal, tuz ve kireç kalıntıları gibi inorganik özellikte olabileceği gibi yoğurt veya kan gibi protein türünden, şeker ve nişasta gibi karbonhidrat türünden veya hayvansal ve bitkisel yağlar gibi yağ türünden organik özellikte de olabilir.

Detarjanların içeriğinde bulunan yüzey aktif maddeler, su içinde dağılırlar ve kirin etrafını sararlar. Bu şekilde kirler yüzebilir duruma gelir ve su ile birlikte bulundukları yüzeyden uzaklaştırılmış olur. Burada temizliği etkileyen faktörler şunlardır: kirin miktarı, deterjan içeriğindeki kimyasal maddenin yoğunluğu, suyun sertliği ve sıcaklığı, detarjanın uygulanma süresi ve bir takım mekanik etkiler.

Deterjanlar petrokimya ürünlerinden elde edilmektedir ve genel olarak temizleme ve arıtma gibi işlemlerde kullanılmaktadır. Deterjanlar toz, sıvı veya jel şeklinde olmaktadır. Genelde bulaşık makinesi deterjanları ve tuzları ve çamaşır makinelerinde kullanılan kireç önleyiciler toz deterjan grubuna girer. Bulaşık deterjanları, sıvı sabunlar, çamaşır yumuşatıcıları, kireç çözücüler, kir çözücüler, yağ çözücüler, çamaşır suları ve çamaşır ağartıcıları sıvı deterjan grubuna girer. Jeller veya kremler ise yüzey aktif ürünlerdir ve fazla yagın kullanımı yoktur. Genelde bulaşık yıkamada ve çamaşır makinelerinde kullanılır.

Anlam olarak deterjan kir sökücü demektir. Uygulamada sabunların dışında kullanılan bütün temizleyiciler deterjan sınıfına girmektedir. Kimyasal olarak bakılırsa, içeriğinde her biri ayrı bir temizlik görevi olan birçok kimyasal madde bulunmaktadır. Ancak deterjanların en olumsuz yönü, mikroorganizmalar tarafından parçalanamamasıdır. Bu nedenle sabunda daha fazla çevre kirliliği yaratmaktadır.

Temizlik ve Deterjan Testlerinin Kapsamı

Deterjanların temizleyici etkileri, su molekülleri arasındaki bağları zayıflatması, suyun yüzey gerilimini düşürmesi özelliğine dayanır. Buna yüzey aktiflik özelliği denmektedir. Yüzey aktif maddeler sayesinde, yıkanacak kirli malzemeler su tarafından daha kolay ıslatılmaktadır.

Yetkili laboratuvarlar tarafından deterjanların çeşitli üretim aşamalarında birçok testler uygulanmaktadır. Yapılan belli başlı testler şunlardır:

• Fiziksel ve kimyasal analizler kapsamında, anyonik aktif madde tayini, katyonik aktif madde tayini, noniyonik aktif madde tayini, toplam aktif madde tayini, sabun analizi, sodyum karbonat tayini, sodyum tripolifosfat tayini, zeolit tayini, EDTA tayini, sodyum sülfat tayini, silikat tayini, sodyum perborat tayini, sodyum perkarbonat tayini, aktif oksijen tayini, TAED tayini, aktif klor tayini, hidroksit tayini, sodyum hipoklorit tayini, optik ağartıcı tayini, fiziksel muayene, pH değeri tayini, yoğunluk tayini, viskozite tayini, toplam asitlik tayini, toplam alkalilik tayini, serbest asitlik ve bazlık tayini, suda çözünmeyen madde tayini ve nem tayini gibi testler yapılmaktadır.
• Mikrobiyolojik analizler kapsamında toplam aerobik mezofilik bakteri sayımı, toplam koliform sayımı ve toplam maya ve küf sayımı gibi testler yapılmaktadır.
• Bakterisidal aktivite testleri kapsamında ise hijyenik el ovalama ve el yıkama maddelerinin bakterisidal aktivite testleri gibi testler yapılmaktadır.

Yetkili laboratuvarlarda bu testler yapılırken öncelikle yürürlükte olan yasal düzenlemelere uyulmakta, arkasından yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınmaktadır. Bu ölçüm ve test çalışmalarında esas alınan birkaç standart şunlardır:

• TS ISO 2271 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Manuel yada mekanik yolla yapılan iki fazlı titrasyon prosedürü ile anyonik aktif madde tayini
• TS EN ISO 2870 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Asidik şartlarda hidrolizlenebilen ve hidrolizlenemeyen anyonik aktif madde tayini
• TS EN ISO 2871-1 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Katyonik aktif madde içeriğinin tayini - Bölüm 1: Yüksek molekül kütleli katyonik aktif madde
• TS EN ISO 2871-2 Yüzey aktif maddeler - Deterjanlar - Katyonik aktif madde muhtevasının tayini - Bölüm 2: Düşük molekül kütleli (200 ve 500 arasında) katyonik aktif madde
• TS 5155 Çamaşır deterjanı - Sanayi tipi çamaşır makinalarında kullanılan
• TS 13773 Bulaşık deterjanı - Sanayide kullanılan
• TS 518 Sentetik deterjanlar
• TS ISO 4325 Sabunlar ve deterjanlar - EDTA (şelatlaştırıcı) muhtevası tayini - Titrimetrik metot
• TS 5606 Yüzey aktif maddeler – Deterjanlar - Asidik ortamda hidrolize dayanıklı anyonik aktif madde (eser miktarda) tayini
• TS 5607 Yüzey aktif maddeler – Deterjanlar - Alkali şartlarda hidrolizlenebilen anyonik aktif maddeler - Hidrolizlenebilen ve hidrolizlenemeyen anyonik aktif madde tayini
• TS 6370 Yüzey aktif maddeler - Toz deterjanlar - Görünür yoğunluk tayini - Hacim ve kütle ölçümü metodu
• TS 6542 Toz deterjanlar - Toplam fosfor (v) oksit muhtevası tayini kinolin fosfomolibdat ile gravimetrik metot
• TS 9560 Yüzey aktif maddeler - Çamaşır deterjanları performansının karşılaştırmalı olarak denenmesi için kılavuz

Deterjan sektörü, dünyanın her yerinde önemli rekabetçi pazarlardan biridir. Bu pazarda çok sayıda büyük ve çok uluslu firma bulunmaktadır. Aynı zamanda yerli işletme sayısı da oldukça fazladır. Böylesine bir pazarda rekabet edebilmek kolay değildir. Burada en önemli konu müşteri memnuniyetidir. Bu sağlanmadan rekabet edebilmek mümkün değildir. Bir ürünün imajı, tüketicinin bu ürünü bir daha alıp almayacağını etkilemektedir. Tüketicilerde oluşturulmak istenen imaj ise, büyük ölçüde ürünün niteliklerine bağlıdır. Bu noktada deterjan testlerin önemi ortaya çıkmaktadır. Hammadde girişinden itibaren ürün tüketiciye sunuluncaya kadar bütün üretim aşamaların kapsayan ve nihai ürünün karakteristik özelliklerini belirleyecek son testlerine kadar deterjan testlerinin kaliteli ve güvenilir şekilde yapılması, aynı şekilde tüketicilerde güven yaratmaktadır.