Tarımın temelde iki farklı üretim alanı bulunmaktadır: bitkisel üretim ve hayvansal üretim. Hayvansal üretim, insanların beslenmesinde önemli olan ve dengeli beslenmenin vazgeçilmez unsurları olan et, süt ve yumurta gibi temel gıda maddelerinin üretilmesidir. Hayvansal gıdalar, protein, vitamin ve mineraller açısından zengin olan ve insanların beslenmede ihtiyaç duydukları besin maddelerini uygun oranlarda içeren ürünlerdir. Bu bakımdan hayvansal ürünlerin yeterli miktarlarda üretilmesi ve tüketilmesi, ülkelerin toplumsal gelişmişliğini gösteren önemli bir faktördür.

Ancak dünya nüfusu hızla artmaktadır ve gelecekte çok sayıda insan açlık tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır. Bu nedenle bütün ülkeler hayvansal üretimin artırılmasına ağırlık vermektedir. Hayvansal üretimin artırılmasında ise hayvanların genetik olarak ıslah edilmesi ve beslenmelerinin doğru yapılması iki önemli faktördür. Hatta hayvanların besleme koşullarının iyileştirilmesi hayvansal verimi daha fazla etkilemektedir.

Hayvanların besleme koşulları şu önemli noktaları içermektedir:

• Hayvanların hangi besin maddelerine gereksinimi bulunmaktadır?
• Hayvanlara verilen yemlerin besleme değerleri nelerdir?
• Çeşitli hayvan türleri için uygun rasyonlar nelerdir?
• Hayvan beslemenin temelini teşkil eden konular nelerdir?

Hangisi olursa olsun, hayvansal ürünlerin hem miktar olarak hem de kalite olarak etkin olması, uygun yemler ve uygun yem karmalarının kullanılması ile mümkündür. Yani hayvanların türüne, yaşına ve verim gücüne bağlı olarak ayrı rasyonlar gerekmekte ve her rasyonun hazırlanış amacına uygun şekilde yem kullanmak gerekmektedir.

Başarılı bir hayvansal üretim için, yeterli miktar ve kalitede yem kullanmak ve bu yemlerin niteliklerini çok iyi bilmek gerekmektedir. Hayvansal üretimde en önemli maliyet unsuru kullanılan yemlerdir ve bu maliyet toplam girdinin yüzde 80’ini oluşturmaktadır.

O nedenle hayvansal üretim yapan işletmelerin yemin ne olduğunu, yemin değerinin nasıl belirleneceğini, yemlerin türlerine göre hayvanlar üzerinde faydalı veya zararlı etkilerinin neler olduğunu iyi bilmeleri gerekmektedir. Bu bilinmeden iyi bir hayvancılık yapılamaz. Bu konu aynı zamanda maliyetlerin düşürülmesi ve rakebet imkanı yaratılması açısından da önemlidir. Bu nedenle bir yandan geleneksel yem maddelerinden en yüksek seviyede faydalanmak için gerekli önlemler alınırken, bir yandan da bu yem maddelerine alternatif olacak daha ekonomik yeni yem maddeleri bulmak, niteliklerini tespit etmek ve kullanmak gerekmektedir.

Yemlerin iki yönlü katkısı bulunmaktadır. Birincisi kayvanlara, ihtiyacı oldukları besin maddelerini sağlamaktır. İkincisi de dolgu maddesi oluşturmaktır. Yani hayvansal ürünlere, koku, renk ve tat veren unsurları sağlamak ve gerektiği zaman ilaçların hayvanlara verilmesine yardımcı olmak.

Yemler genel olarak saman, ot, arpa ve mısır gibi çeşitli bitkisel kaynaklı doğal ürünlerdir. Ancak bunların işlenme artıkları veya yan ürünleri olan ve tamamen teknoloji ürünü maddeler de yem olarak kullanılmaktadır. Örneğin mısır glüteni, yağlı tohum küspeleri, buğday kepeği ve süt tozu gibi ürünler bu tür yemlerdir. Bu arada teknolojik yöntemler ile elde edilen ve tamamen yapay olan aminoasitler ve çeşitli mineral ve vitaminler gibi bazı sentetik maddeler de besin değerlerine sahiptir ve yem olarak kabul edilmektedir.

Yemler içerdikleri besin maddelerinin konsantrasyonuna bağlı olarak değer kazanmaktadır. Bu açıdan yemler yoğun yemler ve kaba yemler olarak sınıflandırılmaktadır.

Yem Analizlerinin Kapsamı

2010 yılında, gıda ve yem güvenliğini sağlamak, insanların sağlığını korumak, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını yükseltmek ve çevrenin korunmasını gözetmek amacı ile Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu çıkarılmıştır. Yemlerin sınıflandırması, elde edildiği kaynak esas alınarak bu kanuna göre yapılmaktadır. Ancak bu durumda içerdiği besin maddeleri bakımından aynı sınıfa girmeyen bazı yemler birarada olmaktadır.

Yem sektöründe sınıflandırma yapılmasının amacı, nitelikleri birbirine yakın olan yemleri birarada tutmak ve bunları kısmen veya tamamen birbirinin yerine kullanabilme imkanını belirlemektir. Genel kabul gören sınıflandırma şekli, kaba yemler, yoğun yemler ve yem katkı maddeleri şeklindedir.

Ama herşeyden önemlisi yemlerin içerdikleri besin değerleridir. Yetkili kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen yem analizlerinde yemlerin içerdikleri besin ögeleri analiz edilmekte ve miktarları belirlenmektedir. Bunun için de yemler farklı bakış açıları ile analiz edilmektedir.

Yemler, fiziksel özelliklerine göre analiz edilirken ve değerlendirilirken şu unsurlar göz önünde tutulmaktadır: yemlerin görünüşleri, kokuları, tatları, sertlikleri, irilikleri, sıcaklıkları ve kaba yemlerde yaprak, sap oranı. Yemlerin fiziksel olarak analiz edilmesinde kullanılan yöntemler basit, hızlı ve masrafsız yöntemlerdir. Genelde duyu organlarıyla değerlendirmeler yapılır.

Yemlerin kimyasal özelliklerine göre analiz edilmesi ve değerlendirilmesi, daha karmaşıktır. Çünkü kimyasal yapıları çok farklıdır. Çoğu zaman tek başına kimyasal analizler de sonuç vermemektedir. Kimyasal analizler bir ölçüde yem değeri hakkında bilgi vermektedir. Birinci grup kimyasal analizlerde yemin ham protein, ham selüloz, ham yağ ve ham kül içerikleri analiz edilmektedir. Ancak bu analizler kaba sonuçlar verdiği için, daha hassas analizlere gerek duyulmaktadır. İkinci grup kimyasal analizlerde ayrıca yemin amino asit, vitamin, yağ asidi ve beslemeyi engelleyen zararlı ve yabancı madde içerikleri de analiz edilmektedir.

Yemler sindirilebilirlik özelliklerine, enerji özelliklerine, protein özelliklerine göre ve özel içerik maddelerine göre de sınıflandırılmaktadır.

Yemler hakkında daha fazla bilgi edinmek amacı ile yetkili laboratuvarlar tarafından yemlerin fiziksel analizleri, kimyasal analizleri ve biyolojik analizleri yapılmaktadır. Uygun cihaz ve ekipmanlarla donatılmış laboratuvarlarda bu analizler hızlı ve güvenilir şekilde yapılmaktadır. Fiziksel analizler kapsamında yemin dış yapı özelliklerine bakılarak, saflık, sertlik, irilik, renk, koku, 1000 dane ağırlığı ve bozulma gibi özellikleri değerlendirilmektedir. Kimyasal analizler kapsamında, yemin besin madde içeriğini belirlemek amacı ile protein analizi, yağ analizi, ADF analizi ve NDF analizi gibi testler yapılmaktadır. Biyolojik analizler kapsamında da hayvanlar üzerinde sindirim ve yöntem testleri yapılmaktadır.