İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Acil Durum Planlarının Önemi
Artık, hangi sektörde olursa olsun bütün işletmeler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun getirdiği esaslar uyarınca, bir acil durum planı yapmak zorundadır. Acil durum planı, temelde çalışma ortamlarında karşılaşılabilecek şu durumlar için önceden planlama yapılmasını gerektirmektedir:
- Yangınla mücadele yöntemi
- İlk yardım esasları
- Acil durumda çalışanların tahliyesi
- Ciddi ve yakın zamanda olması muhtemel tehlikeler ile karşılaşılması
Kanuna göre, ciddi ve yakın tehlike bulunan alanlara, sadece özel olarak görevlendirilmiş olan ve gerekli ekipmana sahip kişiler girmelidir. Bu sayılan kişilerin dışındaki bütün çalışanlar işlerine ara vermek zorundadırlar. Eğer ciddi ve yakın tehlikenin gerçekleşmesi önlenemez bir duruma gelmişse, o zaman bütün çalışanlar o bölgeyi terketmek zorundadır.
İşletmeler sadece acil durum planları ile yetinmemek ve bunun uygulamalı eğitimini bütün çalışanlara vermek zorundadır. Ayrıca işletmeler acil tıbbi müdahale, ilk yardım, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda işletme dışındaki kuruluşlardan destek de alabilirler.
Acil durum planları, yangın ile mücadele ve ilk yardım konuları kanunun 11. maddesinde ele alınmıştır. Yasaya göre işletmeler, çalışanları ve çalışma ortamını etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları daha riskler ortaya çıkmadan önce tespit etmek ve bunların çalışma ortamını, üretim faaliyetlerinde kullanılan maddeleri, üretimde kullanılan makinaları, iş ekipmanlarını ve çevre koşullarını nasıl etkileyeceğini değerlendirmek zorundadır. Acil durum planları, olası acil durumların olumsuz etkilerini önlemeyi ve sınırlandırıcı nlemlerin alınmasını sağlamaktadır.
İşletmeler acil durumların yaratacağı olumsuz etkilerinden korunmak amacı ile gerekli ölçüm, analiz ve değerlendirmeleri yapmak zorundadır. Acil durumlarla mücadele konusunda dikkate alınması gereken faktörler şunlardır: işletmenin büyüklüğü, yapılan işin nitelikleri, faaliyetleri itibariyle taşıdığı özel tehlikeler, işletmede çalışan sayısı, işletmede çalışanlar dışında bulunan diğer kişiler.
İşletmeler bu faktörleri dikkate alarak tehlikeleri önleme, korunma, çalışanların tahliyesi, yangınla mücadele, ilk yardım ve bunlar gibi konularda, uygun ve yeterli donanıma sahip ve yeterli sayıda kişiyi görevlendirmek zorundadır. Bu işten sorumlu ekipler, belli zamanlarda çalışanlara eğitim vermek ve tatbikat yapmaktan ve her zaman hazır bulunmaktan sorumludur.
Herhangi bir nedenle ciddi, yakın ve önlenmesi mümkün olmayan bir tehlike yaşanması durumunda işletme yönetiminin sorumlulukları şunlardır:
- Çalışanların hemen işi bırakmaları ve çalışma yerlerinden ayrılarak güvenli bir yere gitmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapmak ve talimatları vermek.
- Tehlike durumunun devam etmesi durumunda, bir zorunluluk olmadığı sürece, gerekli ekipmana sahip ve özel olarak görevlendirilen kişiler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini istememek.
Bu durumlarda çalışanlar, dikkatsiz davranmadıkları veya ihmal göstermedikleri takdirde, yaptıkları müdahaleler için sorumlu değildir.
Kazanlar ve Basınçlı Kaplar Nedir ve Muayene Esasları Nelerdir?
Çeşitli sektörlerde, çeşitli amaçlarla farklı özelliklerde ve kapasitelerde kazanlar ve basınçlı kaplar kullanılmaktadır. İlk anda sayılabilecek örnekler şunlardır: kalorifer kazanı, buhar kazanı, sıcak su kazanı, kızgın yağ kazanı, kompresör, hava tankı, hidrofor, otoklav, LPG tankı, sanayi gazları tüpleri ve tankları.
Basınçlı kap düzenli kontrolleri, yönetmeliğe göre makine mühendisleri ve makine teknikerleri ya da yüksek teknikerler tarafından yapılmak zorundadır. Bu kontrol işlemleri eğer tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılacaksa, bu durumda söz konusu kişilerin TS EN ISO 9712 standardı çerçevesinde eğitim almış olmaları gerekmektedir (TS EN ISO 9712 Tahribatsız muayene - NDT personelinin kalifikasyonu ve belgelendirme - Genel özellikler).
Kazanların ve basınçlı kapların hangi peryotlarda kontrol ettirilmesi gerektiği yine yönetmelikte açıklanmıştır. Örneğin, buhar kazanları, kalorifer kazanları, kullanımdaki LPG tüpleri ve basınçlı hava tanklarının her yıl kontrol ettirilmesi gerekmektedir. Taşınabilir dikişli veya dikişsiz gaz tüpleri ve tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depoların her on yılda bir kontrol ettirilmesi gerekmektedir.
Basınçlı kapların testlerinde genel olarak hidrostatik test yöntemi uygulanmaktadır. Bu testler sırasında, ilgili yönetmeliklerde ve standartlarda aksine bir değer verilmemişse, işletme basıncının 1,5 katı uygulanmaktadır. Ancak basınçlı kapların özellikleri ya da işletmenin koşulları yüzünden hidrostatik test yapma olanağı bulunmuyorsa, bu durumda basınçlı kaplarda, hidrostatik test yerine, yine standartlarda belirtildiği şekilde, tahribatsız muayene yöntemleri de uygulanmaktadır. Bu durumda, test sonuçlarını gösteren raporlarda bu durumun gerekçesi ile birlikte belirtilmesi gerekmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2013 yılında İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmelik gereğince kazanlar ve basınçlı kaplar, çalışanların sağlığı ve işletmelerin mal güvenliği açısından riskli araçlar grubuna değerlendirilmiştir. Yönetmelik kapsamında kazanlar ve basınçlı kapların düzenli kontrol ve muayenelerinde şu yasal düzenlemeler esas alınmaktadır:
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2007 yılında)
- Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2012 yılıdna)
- Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (2006 yılıdna)
Bunun yanı sıra İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin Bakım, Onarım ve Periyodik Kontroller İle İlgili Hususlar başlıklı ekinde (Ek 3), söz konusu yönetmelik esasları saklı kalmak kaydıyla herbir kazan ve basınçlı kap ile ilgili standartlar da sayılmıştır. Örneğin,
- Buhar kazanları için, TS 2025 ve TS EN 13445-5 standartları
- Kalorifer kazanları için, TS EN 12952-6 standardı
- Sıvılaştırılmış LPG ve benzeri gaz tankları (yerüstü) için, TS EN 1442, TS 1445, TS 1446, TS EN 12817 ve TS EN 12819 standartları
- Sıvılaştırılmış LPG ve benzeri gaz tankları (yeraltı) için, TS EN12817 ve TS EN 12819 standartları
- Basınçlı hava tankları için, TS 1203 EN 286-1, TS EN 1012-1, TS EN 13445-5 standartları
- Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar için, API 620, API 650, API 653 ve API 2610 standartları
